Ochrona konserwatorska budynku - na czym polega?

Ochrona konserwatorska budynków stanowi kluczowy element w procesie zachowania dziedzictwa kulturowego, które jest istotnym elementem tożsamości lokalnych społeczności. W obliczu dynamicznych zmian urbanistycznych oraz rosnącej liczby inwestycji budowlanych niezwykle ważne staje się zrozumienie, na czym polega ochrona zabytków i jakie obowiązki ciążą na inwestorach. W artykule omówimy zasady dotyczące obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz gminnej ewidencji zabytków, a także rolę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w kontekście robót budowlanych i konserwatorskich.

Jeśli na obszarze gminy znajdują się obiekty zabytkowe, to istnieje prawdopodobieństwo, że występują też strefy ochrony konserwatorskiej. Wszelkie prace budowlane, remontowe i konserwatorskie w obrębie zabytku wymagają zgody wojewódzkiego konserwatora zabytków. Zobacz na czym polega ochrona konserwatorska budynku. 

Czym jest ochrona konserwatorska budynku?

Na podstawie ustawy z dnia Prawo budowlane ochrona konserwatorska budynku polega na zabezpieczeniu obiektu wpisanego do rejestru zabytków lub do gminnej ewidencji zabytków na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP) przed wykonaniem prac budowlanych, remontowych i konserwatorskich mogących uszkodzić lub zmienić charakter takiego budynku. Dotyczy to także wykonywania robót budowlanych w otoczeniu zabytku, dokonywania w nim podziałów, zmiany przeznaczenia lub sposobu korzystania zabytku wpisanego do rejestru.

Art. 67, ust. 3. ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 Nr 89 poz. 414) wskazuje, że:

W zależności od tego czy mamy do czynienia z obiektem wpisanym do rejestru zabytków czy gminnej ewidencji zabytków albo z obszarem wpisanym do rejestru zabytków lub objętym ochroną konserwatorską, zastosowanie mają różne przepisy. Dlatego też tak ważne jest, aby jeszcze przed rozpoczęciem budowy sprawdzić, czy w najbliższej okolicy nie znajdują się obiekty objęte ochroną zabytków.

Jak sprawdzić, czy nieruchomość objęta jest ochroną zabytków?

W Raportach o Terenie OnGeo.pl możesz w prosty sposób sprawdzić czy nieruchomość nie jest objęta ochroną zabytków. Raport OnGeo.pl to przejrzysty dokument w formacie PDF, który zawiera ponad 60 stron informacji dla dowolnie wybranej działki w Polsce. Dokument pobierzesz w parę minut. Raport o terenie zawiera informacje z m.in.: MPZP, EGiB, uzbrojenie terenu w media, geologia, zagrożenia powodziowe, osuwiska, osiadanie terenu, dostęp do usług, dostęp do drogi, uciążliwości i wiele innych. 

Raport przedstawia lokalizację nieruchomości zabytkowych na mapie, a także w formie wykazu tabelarycznego, w którym znajdziesz informacje takie jak:

• rodzaj i nazwa zabytku,
• okres powstania,
• link do szczegółowej dokumentacji danego zabytku ze strony rządowej,
• odległość w linii prostej od nieruchomości zabytkowej.

Zobacz jak wygląda fragment Raportu o Terenie z tematem “Nieruchomości objęte ochroną zabytków”. 

Na czym polega ochrona konserwatorska budynku?

Zastosowanie przepisów zależy od rodzaju formy ochrony zabytku, czyli od tego, czy mamy do czynienia z:

• obiektem lub obszarem wpisanym do rejestru zabytków,
• obiektem wpisanym do gminnej ewidencji zabytków lub obszarem objętym ochroną konserwatorską.

Obiekt lub obszar wpisany do rejestru zabytków

Roboty budowlane prowadzone przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków wymagają ZAWSZE pozwolenia na budowę. Jeśli roboty wymienione w art. 29 prawa budowlanego, czyli te niewymagające pozwolenia na budowę, wykonujemy na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, musimy dokonać zgłoszenia robót budowalnych.

Zgodę na wykonanie robót budowlanych obiektów wpisanych do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Taką zgodę należy dołączyć do wniosku o pozwolenie na budowę lub do zgłoszenia.

W przypadku rozbiórki obiektów wpisanych do rejestru zabytków sprawa się komplikuje. Przed rozbiórką musimy bowiem uzyskać decyzję Generalnego Konserwatora Zabytków o skreśleniu konkretnego obiektu z rejestru zabytków.

Obiekt lub obszar ujęty w gminnej ewidencji zabytków

Wykonując roboty budowlane przy obiektach lub na obszarach wpisanych do gminnej ewidencji zabytków, nie musimy samodzielnie występować do konserwatora zabytków o zgodę. W tym przypadku to organ wydający pozwolenie na budowę lub rozbiórkę decyzję wydaje w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Organem tym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Konserwator zabytków ma 30 dni na to, by wyrazić opinię. Jeśli w tym terminie nie zajmie stanowiska, to uznaje się, że nie ma zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań.

Jeśli inwestor ma wątpliwości, co do przyjętych w projekcie rozwiązań, warto jest jeszcze przed wszczęciem właściwych procedur administracyjnych uzyskać zalecenia konserwatorskie (art. 27 ustawy o ochronie zabytków). Konserwator zabytków w zaleceniach wskaże zakres dopuszczalnych zmian w zabytku, a także wypowie się, czy planowana inwestycja budowlana jest w jego ocenie dopuszczalna. Zapewne pozwoli to uniknąć znacznych kosztów związanych z przygotowaniem dokumentacji projektowej, która mogłaby być negatywnie oceniona przez konserwatora zabytków.

Zabytki archeologiczne

W przypadku robót ziemnych dotyczących terenu, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, wymagane będzie uzyskanie decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków. To on ustali zarówno zakres, jak i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych.

Pamięta również, że koszt badań oraz ich dokumentacji ponosi inwestor. Taka decyzja wydawana jest także przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę, na podstawie której w określonym terminie inwestor zobowiązany jest m.in. do przeprowadzenia badań i złożenia jednego egzemplarza z badań do konserwatora.

Podsumowanie

Zrozumienie zasad ochrony konserwatorskiej budynków jest niezbędne dla każdego inwestora, który planuje przeprowadzenie robót budowlanych w obszarze, gdzie znajdują się obiekty zabytkowe. Uzyskanie odpowiednich zgód od właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków to nie tylko obowiązek prawny, ale także wyraz odpowiedzialności za zachowanie kulturowego dziedzictwa. Pamiętajmy, że odpowiednia ochrona zabytków nie tylko chroni naszą historię, ale również wpływa na wartość estetyczną i kulturową otoczenia, w którym żyjemy.