Pyskowice przecierają szlaki: Pierwsza gmina z unieważnionym Planem Ogólnym

Historia planowania przestrzennego w Polsce zapisała nowy rozdział. Miasto Pyskowice jako pierwsze w kraju uchwaliło Plan Ogólny – strategiczny dokument określający kierunki zagospodarowania przestrzennego w całym mieście. Niestety, ten historyczny krok nie zakończył się sukcesem. Wojewoda Śląski 1 sierpnia 2025 roku wydał rozstrzygnięcie nadzorcze, w którym stwierdził nieważność całej uchwały Rady Miejskiej w sprawie przyjęcia planu z powodu istotnych naruszeń zasad jego sporządzania.

Czym jest Plan Ogólny?

Plan Ogólny to nowy dokument planistyczny wprowadzony ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który od 30 czerwca 2026 roku zastąpi studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Jest obowiązkowy dla każdej gminy i stanowi podstawę do uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy.

W planie ogólnym wyznacza się strefy planistyczne oraz określa gminne standardy urbanistyczne – m.in. dotyczące maksymalnej intensywności zabudowy, wysokości budynków, udziału powierzchni biologicznie czynnej czy dostępności do infrastruktury społecznej. Dla gmin plan ogólny to narzędzie porządkujące i integrujące politykę przestrzenną. Ma zapewnić większą przejrzystość, przewidywalność i spójność działań urbanistycznych, a także zwiększyć rolę partycypacji społecznej w procesie planowania.

Brak uchwalenia Planu Ogólnego w wyznaczonym terminie będzie miał poważne konsekwencje dla gmin, mieszkańców i inwestorów. Po 30 czerwca 2026 roku gminy bez Planu Ogólnego stracą możliwość:

• wydawania decyzji o warunkach zabudowy (WZ), co w praktyce wstrzyma nowe inwestycje budowlane,
• uchwalania nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Pierwszy plan w Polsce – i pierwszy unieważniony

Plan Ogólny Miasta Pyskowice był przełomowym krokiem w polskim planowaniu przestrzennym. Pyskowice, jako pierwsza gmina w Polsce, podjęły się uchwalenia tego dokumentu. Uchwała, przyjęta 25 czerwca 2025 roku, miała na celu kompleksowe uregulowanie zasad zagospodarowania przestrzennego miasta, w tym określenie stref planistycznych. 

Jednak zaledwie kilka dni po jej wejściu w życie, Wojewoda Śląski unieważnił plan w całości, wskazując na istotne naruszenie prawa przy jego sporządzaniu.

Kluczowy błąd: powierzchnia biologicznie czynna

Jak wynika z treści rozstrzygnięcia nadzorczego, głównym powodem unieważnienia planu było niewłaściwe określenie minimalnego wskaźnika powierzchni biologicznie czynnej dla jednej z planistycznych stref miasta – 8SU (strefa usługowa). Rada Miejska przyjęła dla tej strefy wskaźnik na poziomie 15%, podczas gdy zgodnie z przepisami oraz rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Technologii z 8 grudnia 2023 r. powinna to być wartość 30% – chyba że spełnione są szczególne warunki, pozwalające na jej obniżenie.

Gmina powoływała się na istniejące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które w niektórych fragmentach strefy dopuszczają niższy udział zieleni (nawet 15% lub 20%). Jednak – jak podkreślił wojewoda – nie spełniono warunku, zgodnie z którym obniżenie wskaźnika jest możliwe tylko wtedy, gdy nie jest on niższy niż najwyższa wartość wynikająca z obowiązujących planów miejscowych. W strefie 8SU taka wartość wynosiła 30%, więc przyjęcie niższego wskaźnika było niezgodne z przepisami prawa.

Wojewoda nie uznał argumentów gminy

Władze Pyskowic w swoich wyjaśnieniach argumentowały, że ustalenia były zgodne z dotychczasową polityką planistyczną, obecnym zagospodarowaniem terenu oraz złożonymi wnioskami mieszkańców. Jednak – jak zaznaczono w rozstrzygnięciu – plan ogólny nie jest dokumentem inwentaryzującym stan istniejący, lecz narzędziem kształtowania przyszłego rozwoju urbanistycznego. Tym samym argumentacja miasta została odrzucona jako sprzeczna z obowiązującym porządkiem prawnym.

Symboliczny sukces i kosztowna lekcja

Choć plan został unieważniony, Pyskowice zapisały się w historii jako pierwsza gmina, która odważyła się wdrożyć nowy instrument planowania przestrzennego. To ważny sygnał dla innych samorządów, że proces wdrażania planu ogólnego wymaga skrupulatnego przestrzegania przepisów wykonawczych i uwzględnienia wszystkich formalnych uwarunkowań.

Unieważnienie planu to jednak nie tylko prestiżowa porażka, ale też konkretne skutki prawne i organizacyjne – wstrzymanie jego wykonania, konieczność ponownego przeprowadzenia procedury planistycznej oraz potencjalne opóźnienia w procesach inwestycyjnych.

Sprawdź Plany ogólne w Geoportal-Krajowy.pl

Wszystkie opublikowane Plany Ogólne, w tym Plan Ogólny Pyskowic, są dostępne w przeglądarce danych planistycznych na stronie geoportal-krajowy.pl. Przeglądarka umożliwia podgląd map w szybki i łatwy sposób co czyni ją cennym narzędziem dla mieszkańców, inwestorów i urbanistów.

Możliwość odwołania i dalsze kroki

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego otwiera drogę do złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. Gmina Pyskowice ma na to 30 dni od momentu doręczenia rozstrzygnięcia. Skarga może być wniesiona zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej, zgodnie z wytycznymi określonymi w dokumencie.  Jeśli gmina nie zdecyduje się na ten krok lub sąd podtrzyma decyzję nadzorczą, konieczne będzie przygotowanie nowej wersji planu ogólnego – tym razem w pełnej zgodności z przepisami.

Pyskowice jako pionier w planowaniu przestrzennym

Mimo unieważnienia uchwały, Pyskowice pozostają pionierem w polskim planowaniu przestrzennym. Próba uchwalenia Planu Ogólnego jako pierwszej gminy w Polsce świadczy o ambicjach miasta i gotowości do realizacji nowoczesnych standardów zagospodarowania przestrzennego. Choć obecny plan został unieważniony, doświadczenie to może stanowić cenną lekcję dla innych samorządów, które w przyszłości będą opracowywać własne plany ogólne.

Pyskowice mają szansę poprawić błędy i ponownie uchwalić plan, który spełni wszystkie wymogi prawne. Tymczasem miasto pozostaje symbolem innowacyjności w zarządzaniu przestrzenią, a jego działania z pewnością będą obserwowane przez inne gminy w Polsce.