Czym jest stanowisko archeologiczne i zabytek archeologiczny

Za stanowisko archeologiczne uznajemy każdy, nawet najmniejszy ślad pozostawiony po działalności człowieka z przeszłości, czyli m.in. monety, fragmenty ceramiki i narzędzi, fundamenty dawnych osad i cmentarzyska. Bliska lokalizacja udokumentowanego zabytku archeologicznego może stanowić przeszkodę w realizacji inwestycji budowlanej.

Stanowisko archeologiczne to miejsce, gdzie w ziemi, na jej powierzchni lub pod wodą znajdują się ślady obecności człowieka w przeszłości, które mają charakter zabytkowy.
Wyróżniamy zabytek archeologiczny ruchomy (relikt działalności ludzkiej, przedmiot) i nieruchomy (obiekt lub zespół obiektów trwale związany z gruntem).
Objęcie pewnego obszaru archeologiczną strefą prawnej ochrony konserwatorskiej rodzi obowiązek zwrócenia się przez inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zezwolenie na realizację przedsięwzięcia inwestycyjnego.
W Raporcie o Terenie OnGeo.pl sprawdzisz obszary ochrony archeologicznej dla każdej działki w Polsce.

Co to stanowisko archeologiczne?

Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID) definiuje pojęcie stanowiska archeologicznego jako:

Narodowy Instytut Dziedzictwa

miejsce, gdzie w ziemi, na jej powierzchni lub pod wodą znajdują się ślady obecności człowieka w przeszłości, które mają charakter zabytkowy. W przepisach prawa stanowisko archeologiczne nazwane jest nieruchomym zabytkiem archeologicznym.

Zatem za stanowisko archeologiczne uznajemy zarówno monety i drobne fragmenty ceramiki dawnych kultur, jak również całe osady, masowe miejsca pochówków, cmentarzyska oraz fundamenty domostw.

Stanowisko archeologiczne - pozostałości po piecu, okolice Hajnówki, *fot. K. Niedziółka,* *naukawpolsce.pl*

Stanowisko archeologiczne nie posiada tzw. cenzury czasowej, czyli daty która decyduje o zakwalifikowaniu przedmiotu lub obiektu jako zabytek. W praktyce jednak można śmiało stwierdzić, że im zabytek jest starszy, tym jego ochrona jest bardziej kluczowa dla zachowania dziedzictwa.

W literaturze możemy spotkać się z zamiennym nazywaniem stanowiska - nieruchomym zabytkiem architektonicznym. Nieruchomym, czyli takim którego trwałe usunięcie lub przeniesienie z miejsca odnalezienia jest niemożliwe lub utrudnione, gdyż mogłoby spowodować uszkodzenie lub zniszczenie obiektu zabytkowego. W ofensywie do zabytków nieruchomych wyróżniamy również ruchome zabytki archeologiczne.

Ruchomy i nieruchomy zabytek archeologiczny

Jak już wcześniej pisaliśmy wyróżniamy dwa rodzaje zabytku archeologicznego - ruchomy i nieruchomy. Różnicę pomiędzy nimi w najlepszy sposób tłumaczy znów Narodowy Instytut Dziedzictwa. Zgodnie z nim:

Narodowy Instytut Dziedzictwa

Zabytek archeologiczny nieruchomy, czyli taki trwale związany z gruntem. Złożony z nawarstwień ziemnych powstałych na skutek działalności człowieka w przeszłości, a także działania sił przyrody w miejscu obecności ludzkiej. W nawarstwieniach ziemnych nieruchomego zabytku archeologicznego tkwią relikty obecności ludzkiej w postaci przedmiotów i innych materialnych śladów działania człowieka - ruchome zabytki archeologiczne.

Zabytek archeologiczny ruchomy, czyli relikty działalności ludzkiej z przeszłości - przedmioty i inne ślady materialne. Ruchome zabytki archeologiczne mogą występować też na powierzchni gruntu w miejscach, gdzie erozja lub inne procesy (np. orka) naruszyły nawarstwienia stanowiska archeologicznego. Stanowiska archeologiczne zlokalizowane są również pod wodą.

Zabytkiem archeologicznym może być obiekt stosunkowo młody, czyli np. z czasów powojennych XX wieku. O zaliczeniu w poczet zabytków decyduje wojewódzki konserwator zabytków.

Zabytki ruchome - narzędzia, okolice Medyki na granicy polsko-ukraińskiej, fot. *rzeszowska24.pl*

Przeczytaj także:

Jak uzyskać zgodę na remont zabytku? Wniosek do konserwatora zabytków

Jak znaleźć stanowisko archeologiczne?

Na terenie całego kraju corocznie odrywa się dziesiątki nowych stanowisk archeologicznych. Do niedawna najskuteczniejszą metodą poszukiwania zabytków była

analiza starych dokumentów,
prospekcja lotnicza,
badania powierzchniowe.

W efekcie tych ostatnich powstało tzw. AZP – czyli Archeologiczne Zdjęcie Polski, z którego korzystamy po dziś dzień. Najnowszą i obecnie jedną z najskuteczniejszych sposobów poszukiwania stanowisk archeologicznych jest metoda skanowania laserowego (LiDAR) oraz geofizyka. Specjaliści wykorzystują również poszukiwania z pomocą wykrywaczy metali.

Zanim niczym Indiana Jones zabierzesz się za poszukiwania skarbów musisz pamiętać, że na prowadzenie tych działań w Polsce wymagane jest pozwolenie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Pozwolenie może otrzymać tak naprawdę każdy obywatel po przedstawieniu paru dokumentów i uiszczeniu opłaty urzędowej.

Zanim kupisz działkę budowlaną, sprawdź czy w okolicy nie ma zabytków archeologicznych

Jeśli zamierzasz zrealizować jakąkolwiek inwestycję budowlaną na działce lub dopiero zastanawiasz się nad zakupem nieruchomości, sprawdź czy w okolicy nie ma odkrytych stanowisk archeologicznych.

Dlaczego? Występowanie zabytków w okolicy może być poważnym utrudnieniem z racji objęcia sąsiedztwa obiektu strefą ochrony konserwatorskiej i archeologicznej. W takim przypadku, jeśli zamierzasz np. wybudować dom na swojej działce, to przed realizacją prac ziemnych i budowlanych będziesz musiał przeprowadzić na swojej działce badania archeologiczne. Zapis dotyczący strefy ochronnej wnosi się do MPZP lub SUiKZP.

Więcej na ten temat:

Obszary ochrony archeologicznej w Raporcie o Terenie

Sprawdź stanowiska archeologiczne w Raporcie o Terenie

Generując Raport o Terenie z łatwością zlokalizujesz stanowiska archeologiczne. Sprawdzisz ślady osadnicze, cmentarzyska, groby dawne i mogiły, całe zespoły stanowisk archeologicznych, czy wręcz krajobrazy z czasów naszych przodków.

Na mapie przedstawiono miejsca punktowe stanowisk archeologicznych oraz wyznaczono poglądowo strefy (bufory) o promieniu 40 m od punktów stanowisk, jako miejsca o prawdopodobnym zasięgu strefy ochrony archeologicznej. Dodatkowo każdy z punktów posiada osobny opis w formie tabelarycznej z rodzajem obiektu, okresem jego powstania oraz odległości od wskazanej działki.

Mapa obszarów ochrony archeologicznej w Raportach o Terenie

Obszary ochrony archeologicznej - informacje szczegółowe o stanowiskach archeologicznych

W OnGeo.pl możesz również pobrać źródłowe mapy i dokumenty stanowisk archeologicznych dzięki przekierowaniu na państwową stronę internetową zabytek.pl. Link znajduje się w kolumnie "Więcej" w tabeli szczegółów.

Aby zobaczyć dokumenty źródłowe wystarczy kliknąć w link “dokument” dla wybranego stanowiska archeologicznego.

Jak pobrać Raport o Terenie?

W pierwszej kolejności wejdź na stronę OnGeo.pl w zakładce Raporty o Terenie.

Wyszukaj i wybierz swoją działkę. Możesz tego dokonać na trzy sposoby:

Użyj pola wyszukiwarki. Wyszukaj działkę po adresie lub po numerze. Poniżej pola wyszukiwarki pojawi się lista podpowiedzi z działkami, które pasują do Twojego zapytania.

Wyszukaj raport o terenie za pomocą pola wyszukiwarki

Wskaż na mapie. Możesz przenieść się na część mapy, a następnie wskazać kursorem myszki interesującą Cię działkę. Po prawej stronie mapy znajdziesz narzędzia pomagające w nawigacji mapą (przybliżaniu i oddalaniu skali mapy oraz miarkę – narzędzie mierzące odległości).

Wyszukaj raport o terenie za pomocą wskazania na mapie

Wyszukaj Raport o Terenie za pomocą opcji wskaż na mapie

Narysuj na mapie. Możesz przenieść się na część mapy, a następnie wskazać kursorem myszki interesującą Cię lokalizację działki. Następnie poprzez klikanie i zaznaczanie kolejno punktów zawężających obszar swojego zainteresowania, zostanie zaznaczony wybrany przez Ciebie obszar działki. Po prawej stronie mapy znajdziesz narzędzia pomagające w nawigacji mapą (przybliżaniu i oddalaniu skali mapy oraz miarkę – narzędzie mierzące odległości).

Wyszukaj raport o terenie za pomocą opcji narysuj — Wyszukaj Raport o Terenie za pomocą opcji narysuj

Zaznacz cechy terenu, które chciałbyś pobrać dla swojej działki, a następnie wybierz Obiekty ochrony archeologicznej z zakładki Ograniczenia formalnoprawne.

Opłacić Raport o Terenie. Pamiętaj, że sam wybierasz za co płacisz.

W Raporcie o działce masz możliwość wyłączenia pozostałych tematów, co spowoduje, że cena będzie niższa.

Uwaga! Wybierając wszystkie tematy z listy uzyskasz aż 20 % rabatu!

Gotowy Raport o Terenie otrzymasz na wskazany adres mailowy.

Pobierz:

Pobierz przykładowy Raport o Terenie