Szkody górnicze - mapa zagrożeń osiadania terenu

Szkody górnicze to uszkodzenia i straty wynikające z prowadzenia działalności górniczej. W trakcie eksploatacji złoża minerałów, surowców energetycznych lub innych cennych zasobów z wnętrza Ziemi, może dochodzić do różnego rodzaju negatywnych skutków dla środowiska i infrastruktury. Przykładami takich szkód są pęknięcia ścian i fundamentów budynków mieszkalnych na skutek nadmiernego osiadania terenu. Jeśli Twoja działka znajduje się na terenie górniczym, bardzo ważne jest monitorowanie ruchów pionowych terenu. W artykule przedstawiono różne rodzaje szkód górniczych, ich przyczyny oraz możliwe skutki dla właścicieli nieruchomości. Omówiono także prawne aspekty odpowiedzialności za szkody oraz procedurę ubiegania się o odszkodowanie. Ponadto zaprezentowano narzędzia, takie jak mapa zagrożeń osiadania terenu w OnGeo.pl, które pozwalają na dokładną analizę ryzyka związanego z deformacjami powierzchni gruntu.

Czym są szkody górnicze?

Szkody górnicze stanowią poważne zagrożenie dla nieruchomości i infrastruktury na terenach objętych eksploatacją surowców naturalnych. Osiadanie gruntu, pęknięcia fundamentów, a nawet zapadliska mogą powodować nie tylko znaczne straty materialne, ale również wpływać na bezpieczeństwo mieszkańców. Dlatego kluczowe znaczenie ma monitorowanie zagrożeń oraz świadome podejmowanie decyzji dotyczących inwestycji na obszarach górniczych.

Obecnie mianem "szkody górniczej" określamy straty lub utracone korzyści z tytułu prowadzenia działalności, jakie ponoszą właściciele nieruchomości położonych w obszarze oddziaływania kopalni. Szkody górnicze występują na skutek przemieszczania elementów górotworu, powodując deformacje powierzchni, lub wstrząsów, czyli drgań podłoża. Jedną z głównych przyczyn powstania szkody jest intensywna eksploatacja złóż.

Samo pojęcie "szkoda górnicza" zostało po raz pierwszy wprowadzone do języka prawnego wraz z ustawą z dnia 6 maja 1953 r. - Prawo górnicze. W art. 53 zdefiniowano ją jako "szkodę powstałą wskutek robót górniczych w nieruchomości, budynku lub innej części składowej nieruchomości, a także w urządzeniach służących do doprowadzania lub odprowadzania wody, gazu, prądu elektrycznego oraz w liniach kolejowych i w innych podobnych urządzeniach połączonych z nieruchomością, bez względu na to, czy szkodę można było przewidzieć oraz czy ktokolwiek ponosi winę uszkodzenia."

Ustawa ta została jednak uchylona, a więc sama ww. definicja przestała obowiązywać. Do tej pory w prawie nie mamy definicji zastępczej, jednak samo określenie na stałe przyjęło się w języku powszechnym.

Rodzaje szkód górniczych

Wśród rodzajów szkód górniczych wymienić można m.in.

• zapadanie się gruntu, tzw. zapadliska,
• niecki osiadania,
• leje depresyjne,
• zanieczyszczenie rzek,
• zanik wody w studniach,
• zniszczenie lub zmniejszenie plonów,
• pogorszenie jakości płodów rolnych,
• wychylenia budynków,
• pękanie ścian w domach, mieszkaniach i budynkach gospodarczych,
• uszkodzenie infrastruktury komunikacyjnej - dróg, mostów, torów kolejowych i tramwajowych.

Wśród najczęściej występujących problemów związanych z występowaniem szkód jest niebezpieczeństwo zniszczenia lub utarty miejsca zamieszkania lub obniżenie standardów życia mieszkańców budynku dotkniętego szkodami. Najjaskrawszym przykładem z ostatnich lat dotyczących szkód górniczych są zapadliska w Trzebini w województwie małopolskim.

Powodem wystąpienia tego zjawiska była płytka eksploatacja górnicza zlikwidowanej w 2001 roku kopalni węgla kamiennego KWK “Siercza”. Na terenie nieczynnego zakładu górniczego i w jego sąsiedztwie, przynajmniej raz w miesiącu, od 2021 roku, pojawiają się nowe leje depresyjne.

W artykule Sprawdź, czy na Twojej działce występuje osiadanie lub podnoszenie terenu sprawdziłam osiadanie terenu jednej z działek w Trzebini za pomocą Raportu o terenie OnGeo.pl.

Mapa zagrożeń osiadania terenu w OnGeo.pl

W Raporcie o terenie OnGeo.pl otrzymasz mapę zagrożeń osiadania terenu a także tabelaryczne zestawienie najważniejszych parametrów dotyczących wybranego obszaru. Monitoring osiadania został przeprowadzony z wykorzystaniem danych Europejskiego Systemu Ruchu Naziemnego.

Zobacz, jak wygląda przykładowy fragment Raportu z tematem “Osiadanie terenu”. 

Uwaga! Analiza osiadania terenu w OnGeo.pl, dostępna jest dla obszarów zurbanizowanych, nie ma pokrycia całego kraju. 

Kto jest odpowiedzialny za szkodę górniczą?

Odpowiedzialność za szkodę ponosi zawsze przedsiębiorca prowadzący ruch zakładu górniczego, wskutek którego wystąpiła szkoda.

Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w dniu jej ujawnienia, ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w granicach którego wystąpiła szkoda, działalność regulowaną ustawą. Natomiast jeśli nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca prawny, za szkodę odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez właściwy organ nadzoru górniczego.

Co jeśli nie można ustalić sprawcy szkody górniczej? 

W takiej sytuacji może zgłosić roszczenie do Skarbu Państwa, który odpowiada za szkody powstałe w wyniku działalności górniczej, gdy nie można jednoznacznie wskazać podmiotu odpowiedzialnego. Alternatywnie, można skierować sprawę do sądu, który może ustalić zobowiązanego do naprawy szkody na podstawie dostępnych dowodów. W niektórych przypadkach pomocne mogą być także fundusze ochrony środowiska lub specjalne programy wsparcia dla poszkodowanych.

Odszkodowanie za szkody górnicze

Bez względu na to, czy wskutek szkód górniczych zniszczeniu uległy:

• budynek mieszkalny (lub wiele budynków w obrębie jednego gospodarstwa) czy ich część (np. zalana piwnica, popękane ściany, uszkodzone fundamenty),
• grunty - podtopienia, osunięcia, wypiętrzenie terenu,
• plony - uszkodzenia lub zniszczenia upraw, zalania itp.

-kopalnia zobowiązana jest do zrekompensowania strat. Odszkodowania można domagać się na dwa sposoby - w formie zapłaty pieniężnej lub poprzez przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego. Bardzo ważny jest fakt, że o sposobie naprawy szkody górniczej decyduje sam poszkodowany, nie zakład górniczy!

Niestety w praktyce nie zawsze wygląda to tak optymistyczne. Zakłady górnicze nie chcą ponosić odpowiedzialności za powstałe szkody. Normą jest, że przedsiębiorstwa proponują niedoszacowaną wartość odszkodowania lub naprawiają szkodę tylko powierzchownie. Pamiętaj jednak, że masz prawo żądać fachowej pomocy i samodzielnie zlecić wykonanie badania geologicznego działki.

Pierwszym krokiem jaki należy wykonać, aby otrzymać odszkodowanie za szkody górnicze jest złożenie wniosku o naprawę szkód.

Co zrobić, żeby otrzymać odszkodowanie?

Jeśli zamierzasz starać się o odszkodowanie za szkody górnicze, pierwszym krokiem umożliwiającym rozpoczęcie postępowania ugodowego jest wypełnienie i złożenie odpowiedniego wniosku o naprawę szkód. Wnioski takie można składać drogą elektroniczną, telefonicznie lub osobiście do konkretnego zakładu górniczego lub jego następcy prawnego. W dalszej części artykułu opiszę, co powinien zawierać taki wniosek.

Jeśli zamierzasz ubierać się o odszkodowanie za szkody górnicze, to oprócz złożenia wniosku o naprawę szkód, musisz spełnić dwie przesłanki uprawniające do zadośćuczynienia:

1. Faktyczne wystąpienie szkód. Istotne jest, że szkody rzeczywiście powstały w wyniku działalności górniczej;
2. Związek przyczynowo-skutkowy. Konieczny jest wykaz związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy negatywnymi skutkami działalności zakładu górniczego a uszkodzeniem nieruchomości, gruntu lub upraw.

Kopalnia ma obowiązek rozpatrzenia wniosku i zawarcia ugody w ciągu 30 dni (lub dłuższego okresu, jeśli wnioskodawca sam go określił). Po upływie tego terminu, jeśli ugoda nie zostanie zawarta, poszkodowany ma prawo wszczęcia postępowania sądowego w celu dochodzenia swoich roszczeń. Warto jednak pamiętać, że roszczenie o naprawę szkód górniczych może ulec przedawnieniu, dlatego ważne jest podjęcie odpowiednich działań w terminie.

Na zgłoszenie szkody masz 5 lat

Zgodnie z art. 149 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku - Prawo geologiczne i górnicze, szkody górnicze ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od momentu, kiedy poszkodowany dowiedział się o wyrządzonych szkodach. Po przekroczeniu tego terminu, osoba odpowiedzialna za szkody, czyli kopalnia lub przedsiębiorca, który stał się jej sukcesorem, może uniknąć obowiązku naprawienia szkód i wypłacenia odszkodowania.

Warto jednak pamiętać, że jeśli szkody wystąpiły przed 1 stycznia 2012 roku, obowiązują przepisy uchylonej ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, która zakładała krótszy okres przedawnienia, wynoszący 3 lata. Okres ten również liczy się od dnia, w którym osoba poszkodowana dowiedziała się o nowopowstałych szkodach.

Wniosek o naprawę szkód górniczych

Przede wszystkim już na wstępie należy zaznaczyć, że poszczególne zakłady górnicze zazwyczaj ustalają własne wzory wniosków a następnie zamieszczają je na swoich stronach internetowych. Składając wniosek o naprawę szkody miej to na uwadze. Korzystanie z nich nie jest jednak konieczne do pomyślnego zgłoszenia swoich roszczeń.

W poprawnie wypełnionym wniosku o odszkodowanie za szkody górnicze należy zawrzeć: 

• Dane osobowe lub dane rejestrowe przedsiębiorstwa, które jest właścicielem, dzierżawcą, zarządcą lub użytkownikiem obiektu lub terenu dotkniętego szkodami;
• Dane pełnomocnika, jeśli takowy występuje;
• Dokładne położenie obiektu. Warto również podać dodatkowe szczegóły dotyczące budynku, np. rok budowy, numer pozwolenia na budowę;
• Szczegółowy opis charakteru i rozmiaru powstałej szkody;
• Określenie, jakiej formy naprawy szkody oczekujemy - w postaci wypłaty świadczenia pieniężnego czy wykonania naprawy przez sprawcę (restytucja naturalna);
• Datę, kiedy dowiedziałeś/aś się o szkodzie;

W przypadku wnioskowania o zwrot kosztów zabezpieczenia budynku, konieczne jest określenie kategorii terenu górniczego, dla którego zostały zaprojektowane zabezpieczenia. Wówczas potrzebne będą również dokumenty potwierdzające wykonanie zabezpieczeń:

• projekt budowlany,
• decyzja o pozwoleniu na budowę,
• dziennik budowy,
• kosztorys różnicowy.

W sytuacji, gdy wniosek dotyczy szkód w uprawach rolnych, zaleca się złożenie go w okresie wegetacyjnym uprawy, przed terminem planowanego zbioru. Późniejsze złożenie wniosku może wymagać dodatkowej dokumentacji, potwierdzającej wystąpienie szkody i powierzchnię upraw w określonym okresie.

Jeśli wniosek zostanie przesłany do niewłaściwego oddziału przedsiębiorstwa, zostanie przekierowany pod właściwy adres, a wnioskodawca zostanie o tym poinformowany.

Przedsiębiorca górniczy ma obowiązek zawarcia ugody na naprawę szkód z poszkodowanym w ciągu ustawowego terminu 30 dni od złożenia wniosku. Po przekroczeniu tego terminu, wnioskodawca może skierować sprawę do sądu. Ten warunek jest konieczny do spełnienia, aby móc korzystać z obligatoryjnego trybu ugodowego.

Szkody gornicze Podsumowanie

Monitorowanie szkód górniczych oraz ich potencjalnych skutków jest kluczowe dla bezpieczeństwa inwestycji budowlanych oraz ochrony nieruchomości. Właściciele gruntów i budynków na terenach eksploatowanych przez kopalnie powinni regularnie sprawdzać stan osiadania terenu oraz świadomie korzystać z dostępnych narzędzi diagnostycznych.

Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak analiza osiadania terenu w OnGeo.pl, można szybko i skutecznie ocenić stopień zagrożenia dla danej nieruchomości. W przypadku wystąpienia szkód górniczych właściciele mają prawo do ubiegania się o odszkodowanie, przy czym kluczowe jest terminowe zgłoszenie roszczeń i udokumentowanie powstałych strat.

W dobie rosnącego zainteresowania inwestycjami w nieruchomości świadomość zagrożeń związanych z eksploatacją górniczą stanowi fundament odpowiedzialnego zarządzania ryzykiem.