Lawina wniosków o WZ: Gminy pod presją, resort rozwoju odpowiada

Nowelizacja ustawy o planowaniu przestrzennym z 2023 roku spowodowała gwałtowny wzrost liczby wniosków o decyzje WZ. Gminy nie nadążają z ich rozpatrywaniem, co skutkuje karami finansowymi. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, pod kierownictwem Michała Jarosa, analizuje sytuację i rozważa możliwe działania.

Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2023 roku wprowadziła istotne zmiany w systemie planowania przestrzennego w Polsce. Jednym z efektów tych zmian jest gwałtowny wzrost liczby wniosków o wydanie decyzji o warunkach zabudowy (WZ), co stawia gminy w trudnej sytuacji kadrowej i finansowej. Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT), pod kierownictwem wiceministra Michała Jarosa, zostało zmuszone do zajęcia stanowiska w tej sprawie.​

Przyczyny problemu

Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wprowadziła obowiązek sporządzenia planów ogólnych przez gminy do końca czerwca 2026 roku. Do tego czasu możliwe jest uzyskiwanie decyzji WZ na dotychczasowych, bardziej liberalnych zasadach, jednak muszą stać się prawomocne do końca 2025 roku. To spowodowało, że inwestorzy masowo składają wnioski o WZ, obawiając się zaostrzenia przepisów w przyszłości.​

Dodatkowo, większość pracowni urbanistycznych została zaangażowana w opracowywanie planów ogólnych, co ogranicza ich dostępność do sporządzania projektów decyzji WZ. W efekcie gminy, zmagające się z brakami kadrowymi, nie są w stanie rozpatrywać wniosków w ustawowym terminie 90 dni. Za każdy dzień opóźnienia grozi kara w wysokości 500 zł, co stanowi poważne obciążenie dla budżetów samorządów.​

Decyzje WZ na starych zasadach tylko do końca 2025 r. – kluczowa zmiana wpływająca na reformę planowania przestrzennego

W świetle nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, istotną zmianą jest ograniczenie trwałości decyzji o warunkach zabudowy (WZ) wydanych jeszcze na starych, bardziej liberalnych zasadach. Zgodnie z nowym prawem, wszystkie decyzje WZ, które nie staną się prawomocne do końca 2025 roku – w tym również te, od których wniesiono skuteczne odwołania skutkujące uprawomocnieniem w roku 2026 – będą obowiązywać maksymalnie przez 5 lat. Co więcej, od 1 stycznia 2026 r. jedynie te decyzje WZ, na podstawie których inwestorzy uzyskają ostateczne pozwolenie na budowę w ciągu 5 lat, zachowają swoją ważność.

To działanie, mimo przedłużenia okresu obowiązywania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP) oraz odsunięcia w czasie obowiązku sporządzenia planów ogólnych (POG), ma na celu zminimalizowanie przestrzennego chaosu oraz ograniczenie ryzyka wystąpienia konfliktów inwestycyjnych w przyszłości. Trudno zgodzić się z postulatami o całkowitym wstrzymaniu wydawania decyzji WZ do czasu wejścia w życie planów ogólnych – w sytuacji, gdy znaczna część kraju nadal nie posiada miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (w niektórych gminach pokrycie MPZP wynosi 0%), wstrzymanie inwestycji mogłoby spowodować poważne konsekwencje dla rozwoju lokalnych społeczności i gospodarki.

Jednakże obecne przepisy, pozwalające jeszcze na wydawanie decyzji WZ w oparciu o stare zasady, skutkują lawinowym napływem wniosków, co nie tylko destabilizuje reformę, ale i podważa jej sens. Dane z wielu gmin wskazują na wzrost liczby wniosków nawet o 100%, co pokazuje skalę problemu. Mechanizm wygaszania ważności decyzji WZ od 2026 roku należy więc uznać za racjonalny kompromis – umożliwia kontynuację procesów inwestycyjnych w najbliższych latach, a jednocześnie chroni ład przestrzenny w perspektywie długoterminowej.

Interpelacja poselska i odpowiedź MRiT

Posłanka Urszula Pasławska, na prośbę Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, wystosowała interpelację do MRiT, zadając cztery kluczowe pytania:​

• Czy resort planuje umożliwić gminom zawieszenie postępowań dotyczących wydania decyzji WZ do czasu sporządzenia planów ogólnych?​
• Czy rozważane jest zawieszenie naliczania kar finansowych za opóźnienia w wydaniu decyzji WZ?​
• Jakie są plany wsparcia gmin w zakresie sporządzania planów ogólnych?​
• Czy możliwe jest wydłużenie ustawowego terminu na sporządzenie planów ogólnych poza czerwiec 2026 roku?​

W odpowiedzi wiceminister Michał Jaros poinformował, że obecnie nie są prowadzone prace legislacyjne w kierunku zawieszenia postępowań dotyczących WZ. Jednak MRiT monitoruje sytuację i w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby podejmie odpowiednie działania.​

W kwestii kar finansowych, resort również nie planuje obecnie zmian, ale jest otwarty na analizę problemu i ewentualne działania legislacyjne.​

Jeśli chodzi o wsparcie gmin, MRiT wskazało, że środki na sporządzenie planów ogólnych pochodzą z Krajowego Planu Odbudowy (KPO) i nie ma możliwości ich zwiększenia. Procedury sporządzania planów ogólnych są zbliżone do tych dla planów miejscowych i nie planuje się ich uproszczenia.​

Odnośnie terminu sporządzenia planów ogólnych, resort zaznaczył, że decyzja o jego wydłużeniu może być podjęta na szczeblu władz centralnych w porozumieniu z Unią Europejską, w kontekście realizacji zobowiązań wynikających z KPO.​

Wnioski

Reforma planowania przestrzennego, choć miała na celu uporządkowanie procesu inwestycyjnego, doprowadziła do nieprzewidzianych konsekwencji dla gmin i inwestorów. Lawinowy napływ wniosków o warunki zabudowy przeciąża urzędy, grozi opóźnieniami i karami finansowymi. Konieczne jest podjęcie działań legislacyjnych i organizacyjnych, które pozwolą na złagodzenie skutków reformy i zapewnią sprawne funkcjonowanie systemu planowania przestrzennego w Polsce.