Kontrowersje wokół opłat za dane geodezyjne w planowaniu przestrzennym

W ostatnich miesiącach w Polsce trwają intensywne prace nad nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zmiany te budzą liczne dyskusje wśród samorządów, zwłaszcza w kontekście opłat za udostępnianie materiałów z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (PZGiK).

Wydłużenie terminu na uchwalenie planów ogólnych

Pierwotnie, zgodnie z Ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 7 lipca 2023 roku, gminy miały obowiązek uchwalenia planów ogólnych do końca 2025 roku, co wiązało się z utratą mocy przez dotychczasowe studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Jednakże, z uwagi na obawy dotyczące niewystarczającego czasu na realizację tego zadania, Ministerstwo Rozwoju i Technologii przygotowało projekt ustawy wydłużający termin obowiązywania studiów do 30 czerwca 2026 roku.

Starostwa blokują dane geodezyjne? Gminy w potrzasku!

Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym miała ułatwić samorządom sporządzanie planów ogólnych, ale zamiast tego wywołała nowy konflikt. Związek Powiatów Polskich (ZPP) alarmuje – kwestia opłat za dane geodezyjne budzi coraz większe wątpliwości. Gminy potrzebują materiałów z powiatowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (PZGiK), by realizować swoje ustawowe obowiązki, ale starostwa nie chcą udostępniać ich za darmo. Problem w tym, że gminy często muszą przekazywać te materiały prywatnym firmom przygotowującym plany.

Czy to oznacza, że starostowie blokują rozwój gmin? Czy gminy powinny płacić za dane, które są niezbędne do realizacji zadań publicznych? Zdania są podzielone, a sytuacja zaczyna przypominać prawny chaos.

Kontrowersje wokół opłat za udostępnianie materiałów PZGiK 

Związek Powiatów Polskich (ZPP) zwrócił uwagę na niejasności związane z pobieraniem opłat za udostępnianie gminom materiałów z PZGiK na potrzeby sporządzania planów ogólnych. Problem pojawia się, gdy gmina zleca opracowanie planu podmiotowi prywatnemu i przekazuje mu uzyskane materiały. W takiej sytuacji nie jest jasne, czy prywatna firma, działająca na zlecenie gminy, może być traktowana jako podmiot realizujący zadania publiczne, co wpływa na kwestie opłat za udostępnienie danych.

ZPP wskazuje, że kluczowe jest rozstrzygnięcie, czy prywatne firmy realizujące zadania publiczne na podstawie umowy cywilnoprawnej z gminą mogą być uznane za podmioty uprawnione do bezpłatnego dostępu do materiałów PZGiK. Dodatkowo, organizacja podnosi kwestię zgodności takiego przekazywania danych z art. 48a Prawa geodezyjnego i kartograficznego, a także potencjalnej odpowiedzialności finansowej starostów w przypadku udostępnienia materiałów bez pobierania opłat. Starostowie obawiają się, że pobranie opłat może skutkować koniecznością ich późniejszego zwrotu wraz z odsetkami, natomiast ich niepobranie może rodzić ryzyko naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Związek zwrócił się do Ministra Rozwoju i Technologii oraz Głównego Geodety Kraju z prośbą o pisemne stanowisko w tej sprawie oraz udział ich przedstawicieli w posiedzeniu Zespołu KWRiST. Decyzja w tej kwestii może wpłynąć na jednolite zasady współpracy między gminami a powiatami oraz usprawnić realizację obowiązku sporządzania planów ogólnych przez gminy.

Starostowie stoją przed dylematem:

• Pobranie opłaty, wiedząc, że materiały zostaną przekazane prywatnemu wykonawcy, może skutkować koniecznością zwrotu tej opłaty wraz z odsetkami.
• Niepobranie opłaty w takiej sytuacji może być uznane za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

ZPP podkreśla potrzebę jednoznacznego uregulowania tych kwestii, aby uniknąć potencjalnych problemów prawnych dla samorządów.

Zmiany stawek opłat za udostępnianie materiałów PZGiK od 2025 roku

Od 1 stycznia 2025 roku obowiązują nowe stawki opłat za udostępnianie materiałów z PZGiK. Zmiany te zostały ogłoszone w obwieszczeniu Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 18 października 2024 roku.

Samorządy muszą dostosować się do nowych stawek, co dodatkowo komplikuje proces planowania przestrzennego.

Chaos, opłaty i blokowanie inwestycji – co dalej?

Obecna sytuacja może skutecznie zablokować proces planowania przestrzennego w Polsce. Gminy, które do 2026 roku muszą przygotować plany ogólne, nie mogą sobie pozwolić na opóźnienia wynikające z niejasności prawnych. Jeśli problem nie zostanie rozwiązany szybko, istnieje realne ryzyko, że wiele samorządów nie zdąży z realizacją ustawowego obowiązku.

Czy Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz Główny Geodeta Kraju zareagują na apel ZPP? Czy powiaty będą musiały udostępniać dane bezpłatnie? Na razie pytań jest więcej niż odpowiedzi, a konflikt między gminami a starostwami nabiera tempa. Ostateczna decyzja może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłości planowania przestrzennego w Polsce.

Podsumowanie

Planowane zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym mają na celu usprawnienie procesów planistycznych w gminach. Jednakże, kwestie związane z opłatami za udostępnianie materiałów z PZGiK wymagają pilnego wyjaśnienia, aby zapewnić sprawną współpracę między gminami a powiatami oraz uniknąć potencjalnych problemów prawnych.