Postępowanie spadkowe. Na czym polega i ile trwa procedura spadkowa - wyjaśniamy!

Dziedziczenie i jego zasady reguluje prawo spadkowe, a procesem na mocy którego dokonuje się podziału mienia po zmarłym nazywamy postępowanie spadkowe. Postępowanie nie jest każdorazowo obowiązkowe. Sam proces jest dwuetapowy i składa się na etapy - stwierdzenie nabycia spadku i podział spadku. Sprawdź na czym polega cała procedura i ile trwa. 

Prawo spadkowe, czyli kiedy i jak dziedziczysz po zmarłym

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że sprawami spadkowymi i dziedziczeniem zajmuje się prawo spadkowe. Sprawy spadkowe zaczynają się od złożenia jednego z trzech oświadczeń spadkobiercy:

1. Przyjęcie spadku wprost, czyli oświadczenie, że spadkobierca przyjmuje wszelkie prawa, obowiązki i zobowiązania, które wchodzą w skład spadku;
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli wówczas gdy spadkobierca wraz ze spadkiem przyjmuje długi spadkodawcy. Pamiętaj jednak, że co do zasady odpowiadasz za długi spadkowe tylko do wysokości wartości masy spadkowej;
3. Odrzucenie spadku, czyli gdy spadkobierca odrzucił spadek. Wówczas osoba ta jest w całości wyłączona z dziedziczenia.

Na złożenie takiego oświadczenia masz 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy. Oświadczenie składa się przed sądem lub notariuszem.

I tutaj dochodzimy do momentu, gdzie odpowiadamy na pytanie, czy formalności dotyczące spraw spadkowych wymagają wszczęcia postępowania spadkowego. Odpowiedź brzmi nie. Przeprowadzenie postępowanie spadkowego jest konieczne wyłącznie wtedy, gdy w skład masy spadkowej wchodziły jakieś nieruchomości, pieniądze na rachunkach bankowych lub np. pojazdy, których wyłącznym właścicielem był spadkodawca. W takich przypadkach aby dysponować majątkiem będziesz musiał wykazać tzw. nabycie spadku, czyli dokument potwierdzający, że jesteś oficjalnym spadkobiercą. Dopiero dysponując takim dokumentem możesz wpisać siebie jako właściciela odziedziczonej posiadłości po zmarłym w księdze wieczystej lub pobrać majątek z konta bankowego.

Jeżeli już zdecydujesz się na zakładanie sprawy spadkowej, czyli postępowania spadkowego, musisz wiedzieć, że jest ono dwuetapowe. Pierwszym etapem jest tzw. postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku, podczas którego zakreślony zostaje jedynie krąg spadkobierców ustawowych i udziały w jakich, każdy ze spadkobierców dziedziczy.

Drugi etapem jest dział spadku, na mocy którego poszczególne przedmioty wchodzące w skład spadku zostają przydzielone konkretnym spadkobiercom.

Postępowanie spadkowe

Postępowanie spadkowe jest pewną drogą do załatwienia wszystkich formalności prawnych związanych z uzyskaniem tytułu do spadku. Nie ma przy tym znaczenia, na podstawie jakiego tytułu spadkobierca został powołany do dziedziczenia. Pierwszym etapem każdego postępowania spadkowego jest postępowanie dotyczące stwierdzenia nabycia spadku. Podczas niego zostaje zakreślony krąg spadkobierców i udziały, w jakich dziedziczą spadkobiercy. Postępowanie spadkowe występuje wyłącznie w dwóch formach:

• postępowania sądowego w sprawie nabycia spadku;
• postępowania notarialnego, w którym sporządzany jest protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia.

W dużym uproszczeniu notarialne postępowanie spadkowe jest możliwe tylko wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami i rodziną zmarłego panują dobre relacje i nikt nie kwestionuje ostatniej woli spadkodawcy. Natomiast sądowe postępowanie spadkowe pojawia się najczęściej wtedy, gdy w rodzinie nie da się ustalić wspólnego stanowiska co do ostatecznego przeznaczenia majątku zmarłego.

Ustawodawca nie nakłada obowiązku podjęcia postępowania spadkowego w ściśle oznaczonym terminie, co oznacza, że spadkobierca może potwierdzić swoje prawa do spadku w każdym czasie, nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy.

Notarialne postępowanie spadkowe

Notarialne postępowanie spadkowe jest zdecydowanie szybszą formą postępowania, chociaż wymaga uprzedniego umówienia się na konkretny termin z notariuszem w jego kancelarii. 

Na mocy tego postępowania strony sporządzają protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia. Niestety ta droga postępowania jest dostępna wyłącznie wtedy, gdy mamy do czynienia z jednym spadkobiercą lub gdy większa liczba spadkobierców nie wyraża ku temu sprzeciwu, czyli np. nie kwestionuje pozostawionego testamentu zmarłego.

Notarialne postępowanie spadkowe - co musisz zabrać do notariusza?

Osoby uczestniczące w czynności muszą zabrać ze sobą:

• dowód tożsamości, czyli dowód osobisty albo paszport,
• odpis aktu zgonu spadkodawcy,
• odpis aktu urodzenia spadkobierców lub ewentualnie odpis aktu małżeństwa, gdy w wyniku ślubu spadkobierca zmienił nazwisko.
• oryginał testamentu, jednak tylko w przypadku gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym.

Ile kosztuje postępowanie w sprawie spadku u notariusza?

Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia (APD) wymaga uiszczenia stosownej opłaty, czyli tzw. taksy notarialnej. Opłata ta jest stała i nie ma znaczenia, jak duży jest spadek, a wynosi maksymalnie 50 zł + VAT (23 %). Oprócz aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz jest zobowiązany do przygotowania protokołu dziedziczenia. Jego wysokość to maksymalnie 100 zł + VAT (23 %) . Dodatkowo strony czynności muszą zapłacić za wypisy APD – maksymalnie 6 zł + VAT za każdą stronę wypisu.

Łączny koszt takiego postępowania nie powinien przekroczyć więc 200 zł. Notariusz ma prawo doliczyć do końcowej ceny wynagrodzenie za przeprowadzenie innych działań podczas załatwiania spadku. Może to być na przykład otwarcie i ogłoszenie testamentu.

Sądowe postępowanie spadkowe

Jeśli nie ma możliwości rozwiązać sprawę u notariusza, pozostaje opcja postępowania sądowego. Dzieje się tak wtedy, gdy przykładowo jedna z osób upoważniona do spadku nie godzi się z testamentem zmarłego lub w testamencie pominięto osoby upoważnione z pierwszej linii.

Sądowe postępowanie spadkowe wymaga już złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po określonej osobie. Dokument ten należy skierować do właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego sądu rejonowego. Wniosek można wysłać listem poleconym lub złożyć do osobiście w siedzibie sądu. Wnioskodawcą pisma może być każdy, kto żąda potwierdzenia swoich praw do spadku. Ważne jest jednak, aby wskazać w piśmie pozostałych uczestników postępowania. Chodzi o osoby, które należą do kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy, czyli tych, którzy mogliby dziedziczyć na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu Cywilnego. Najczęściej są to rodzice, małżonkowie, dzieci, wnuki oraz dalsi krewni.

Ile będziesz czekał na sądową decyzje w sprawie spadku?

Sądowe postępowanie, chociaż jest tańsze niż to notarialne, trwa znacznie dłużej. Z reguły od dnia złożenia wniosku w sądzie do dnia wyznaczenia rozprawy mija od 3 do 6 miesięcy. Sąd powiadamia o terminie rozpraw listem poleconym, na miesiąc przed planowaną rozprawą. Po tym czasie zarówno wnioskodawca, jak i pozostali uczestnicy postępowania muszą stawić się w sądzie w celu złożenia wyjaśnień w sprawie. Postępowanie to jest konieczne, ponieważ sąd musi ustalić, kto i w jakich udziałach nabędzie pozostawiony spadek. Niestety nie da się ustalić, jak długo może potrwać dana sprawa. Jeśli sprawa jest skomplikowana, najprawdopodobniej nie zakończy się na jednej rozprawie.

Jeśli postępowanie sądowe dobiegnie końca, sąd wyda postanowienie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Jest to dokument zrównany rangą z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia i potwierdza on nabycie praw do spadku. Orzeczenie stanowi podstawę wpisu w księgach wieczystych, umożliwia także pełen dostęp do rachunków bankowych zmarłego.

Ile kosztuje postępowanie w sprawie spadku w sądzie?

Jeśli chcesz uzyskać odpis postanowienia, musisz złożyć wniosek o jego wydanie – koszt odpisu wynosi 20 zł.

Natomiast sam wniosek o wszczęcie postępowania spadkowego podlega opłacie sądowej, która wynosi 100 zł. Zobowiązanym do zapłaty jest wnioskodawca. Do pisma należy dołączyć wszystkie te dokumenty, które były wymienione przy notarialnym postępowaniu spadkowym lecz bez dowodów tożsamości. Wniosek złóż w takiej liczbie odpisów, w jakiej występują wszyscy uczestnicy postępowania + 1 egzemplarz dla sądu.