Jak napisać testament - wyjaśniamy

Testament jest wyrażeniem woli żyjącej osoby w sprawie jego majątku na wypadek śmierci. Treść testamentu zależy w całości od woli spadkodawcy i ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym ustanowionym przez kodeks cywilny. Dzisiaj podpowiemy jak napisać testament i co zrobić, by po śmierci nie został podważony. 

Co to jest testament?

Testament oznacza jednostronną i odwołalną czynność prawną, na mocy której spadkodawca rozporządza własnym majątkiem na wypadek śmierci. Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że dokument ten ma charakter osobisty, czyli może być sporządzony wyłącznie przez testatora, a nie przez pełnomocnika. Ponadto testament wywołuje skutki prawne dopiero po śmierci spadkodawcy.

Testamenty dzielimy na dwie grupy - zwykłe i szczególne.

1. Testament zwykły to takie, które ustanawia się w tzw. standardowych sytuacjach, gdy nie zachodzą nagłe i nieprzewidziane zdarzenia. Wybór konkretnej formy zależy od indywidualnych preferencji spadkodawcy. Każda z form jest sobie równa i wywiera takie same skutki. Wyróżnia się zatem trzy trzy rodzaje testamentów zwykłych:
   • holograficzny, czyli testament ręczny,
   • allograficzny, czyli ustny w obecności dwóch świadków wobec np. prezydenta miasta, kierownika urzędu stanu cywilnego,
   • notarialny, czyli sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.
2. Testament szczególny to taki, gdy testator znajdzie się w tak trudnej sytuacji, że z dużym prawdopodobieństwem może spodziewać się swojej śmierci. Sytuacje o których mowa dotyczą przede wszystkim nagłej choroby lub nadchodzącej katastrofy podczas dalekiej podróży. Takie okoliczności uzasadniają sporządzenie testamentu w formie szczególnej – choć i tutaj trzeba zachować właściwe przepisy. Wyróżniamy zatem testament szczególny:
   • ustny,
   • sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym,
   • wojskowy.

Jak napisać testament? Jakie warunki należy spełnić, aby testament był ważny?

Przede wszystkim aby ważnie sporządzić testament, spadkodawca musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że jedynie osoby pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione, mogą sporządzić testament.

Testament można zrealizować dopiero gdy nastąpi śmierć testatora. Oznacza to, że spisanie testamentu, w którym przeznaczyłeś komuś swój majątek, nie powoduje żadnego ograniczenia prawa własności aż do momentu twojej śmierci. Testament zarówno zwykły, jak i szczególny może obejmować wyłącznie oświadczenie TYLKO JEDNEJ OSOBY. Spisanie testamentu wspólnego, czyli np. przez małżonków, spowoduje jego nieważność.

Dokument nie może być sporządzony przez pełnomocnika. Aby był ważny, musisz sporządzić go osobiście. Masz jednak możliwość dowolnej i wielokrotnej zmiany jego treści. Ponadto tzw. ostatnią wolę możesz w dowolnym momencie odwołać bez konieczności podawania przyczyny decyzji. Jedną z metod na odwołanie jest sporządzenie nowej treści na nowym testamencie lub zniszczenie go.

Podpis na testamencie musisz złożyć na końcu testamentu pełnym imieniem i nazwiskiem, ponieważ bez niego dokument uznaje się za nieważny. Rozporządzenia majątkowe zamieszczone poniżej podpisu testatora są nieważne. Aby uwzględnić zmiany w testamencie spisane pod podpisem, musisz złożyć podpis ponownie na końcu.

Jak napisać testament?

Jak napisać testament? Samodzielne napisanie ważnego testamentu nie jest wcale szczególnie skomplikowane i każdy może to zrobić nawet w kilka minut. Bardzo ważne jest jednak nie sam tekst, a wskazanie w dokumencie kilku istotnych z punktu widzenia prawa spadkowego elementów, dzięki którym można uznać testament za ważny.

Przede wszystkim testament odręczny można sporządzić w ten sposób, że spadkodawca (art. 949 § 1 Kodeksu cywilnego): napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

Testament może też zawierać:

• zapis,
• zapis windykacyjny,
• polecenie,
• powołanie wykonawcy testamentu,
• wydziedziczenie określonych osób.

Spadkobiercą testamentowym może być tylko osoba, która w dacie otwarcia spadku żyje. Jeśli więc jedyny spadkobierca umiera wcześniej lub w tym samym momencie co spadkodawca (np. na skutek wypadku), to dochodzi do spadkobrania ustawowego. Jeżeli spadkobierców testamentowych jest więcej, udział pozostałych się zwiększy. 

Brak daty w testamencie

Brak daty sporządzenia testamentu nie pociąga za sobą jego nieważności, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do:

1. zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, czyli np. nie wiadomo, czy spadkodawca sporządził testament przed, czy po ubezwłasnowolnieniu,
2. treści testamentu, czyli np. gdy spadkodawca powołał do spadku dziecko, bez wskazania jego imienia i nazwiska,
3. wzajemnego stosunku kilku testamentów, czyli np. gdy jeden dokument będzie z datą, a drugi bez i na tej podstawie nie da się ustalić który z nich napisany był wcześniej.

Jeśli zamierzasz sporządzić testament i chcesz mieć 100 % pewność, że wykonałeś wszelkie czynności z należytą starannością, skontaktuj się z prawnikiem.

Brak własnoręcznego podpisu w testamencie

Testament musi być podpisany, a podpis powinien znajdować się na końcu dokumentu! Testament bez podpisu spadkodawcy jest nieważny. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia z dnia 9 maja 1995 r. III CZP 56/95 wskazał, że podpisanie testamentu własnoręcznego przez spadkodawcę:

1. świadczy o tym, że osoba sporządzająca testament miała wolę i świadomość testowania,
2. pozwala zidentyfikować osobę spadkodawcy,
3. jest wyrazem tego, że spadkodawca złożył oświadczenie woli w całości, że sporządzone pismo jest ukończonym testamentem.

Wskazanie imienia i nazwiska w treści testamentu, np. "Ja, niniejszym podpisany Jan Kowalski..." bez własnoręcznego, czytelnego podpisu na końcu nie wystarczy. Bez końcowego podpisu nie można stwierdzić, czy spadkodawca zakończył spisywanie ostatniej woli oraz że w trakcie jego pisania nie rozmyślił się. Dla sądu i notariusza oznacza to, że spadkodawca miał w planach zmienić lub uzupełnić oświadczenie, lecz na skutek jakiejś okoliczności, która doprowadziła do jego śmierci, po prostu nie zdążył jej zapisać.

Jak określić spadkobierców w testamencie?

Najważniejszym elementem każdego testamentu jest wskazanie spadkobierców, czyli tzw. powołanie do spadku. Jak napisać testament i powołać w nim kogoś do spadku? Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku nawet kilka osób. W przeciwieństwie do spadkodawcy, spadkobierca nie musi być osobą pełnoletnią. Ponadto spadkobierca nie musi być również osobą fizyczną. Cały spadek możesz zapisać osobie prawnej, np. fundacji działającej na rzecz zwierząt.

Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, lecz nie wskaże ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych.

Najlepszym rozwiązaniem na wskazanie spadkobiercy w testamencie będzie podanie imienia (imion) i nazwiska osoby powołanej. W przypadku osób prawnych podaje się jej nazwę (np. nazwy firmy, fundacji).

Można również wskazać spadkobierców opisowo. Należy jednak pamiętać, żeby wskazać osoby w sposób niebudzący wątpliwości, czyli np. sformułowaniem "mój najstarszy syn", "moja sąsiadka i przyjaciółka Anna z mieszkania 34 bloku numer 15 na ulicy Iks". Jeżeli spadkobiercy nie będzie można wskazać bez najmniejszych wątpliwości, testament uznaje się za nieważny.

Lepiej zapisać składniki majątku, czy udziały?

Wszystko zależy od woli spadkodawcy. Nie ma jednak potrzeby wskazywania poszczególnych składników majątku i wskazywania osób, które powinny je dziedziczyć. Jeśli takiego zapisu nie ma, spadek przypada w częściach równych spadkobiercom, którzy przeprowadzą podział spadku na skutek postępowania spadkowego. Do przekazania komuś w testamencie określonego składnika majątku służy zapis zwykły lub zapis windykacyjny - o tym poniżej.

Czym są składniki majątku? To dobra i posiadłości, którymi dysponuje spadkodawca, np. działka, dom, samochód itp. w chwili śmierci.

Jeśli w testamencie wskazano określone składniki majątku, które mają przypaść uprawnionym osobom, i wyczerpują one cały spadek to w takim przypadku obowiązują następujące zasady:

• jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku,
• jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.

Co to znaczy, że przepisane składniki majątku wyczerpują cały/prawie majątek?

Wytłumaczmy to na przykładzie. Pan Jan Kowalski posiadał majątek w postaci:

1. domu jednorodzinnego o wartości 500 tys. zł,
2. samochodu osobowego o wartości 100 tys. zł,
3. działki budowlanej o wartości 400 tys. zł,
4. poza tym posiadał również kwotę pieniędzy w wysokości 1 tys. zł na koncie oszczędnościowym.

Majątek swój podzielił pomiędzy dzieci. Dom otrzymała córka, samochód - wnuk, a działką przypadła w udziale synowi. Przepisane składniki prawie w całości wyczerpują cały majątek spadkodawcy - nie należy zapominać o kwocie 1 tys. zł. Dlatego też córkę, syna i wnuka Pana Jana należy traktować nie jako osoby, które dostały zapis w testamencie, tylko jako spadkobierców powołanych do całego spadku, w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów. Zatem córka będzie spadkobiercą w 5/10 spadku, syn w 4/10, a wnuk w 1/10 części spadku.

Czym się różni zapis zwykły od windykacyjnego. Jak napisać testament z zapisem?

Zapis zwykły to zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby, czyli zapisobiercy. Przedmiotem zapisu mogą być dowolne przedmioty, a także prawa majątkowe - samochód, prawo własności nieruchomości. Zapisobiercą może być nienarodzone ale poczęte dziecko - pod warunkiem, że urodzi się żywe.

Przykładowo: Jan Kowalski czyni zapis, w którym zobowiązuje swojego syna Pawła Kowalskiego, aby ten przekazał nieruchomość swojemu synowi, a wnukowi Pana Jana, gdy ten skończy pełnoletność.

Zapis zwykły nie przenosi własności przedmiotu! Zapisobierca otrzymuje jedynie roszczenie do osoby obciążonej obowiązkiem spełnienia zapisu. Roszczenie to przedawnia się z upływem 5 lat od dnia wymagalności zapisu.

Zapis windykacyjny polega na tym, że już z chwilą śmierci spadkodawcy, na uprawnioną osobę przechodzi własność rzeczy lub prawa. W ten sposób można np. zapisać przedsiębiorstwo. Dzięki temu po śmierci spadkobiercy, działalność jego przedsiębiorstwa może być bez większych perturbacji kontynuowana. Zapis windykacyjny wymaga jednak formy aktu notarialnego.

Wydziedziczenie spadkobiercy

Czym jest wydziedziczenie spadkobiercy? Poprzez wydziedziczenie spadkodawca pozbawia niektórych spadkobierców udziału w spadku. Osoby wydziedziczone ze spadku nie mogą również ubiegać się o żadne spłaty od tych osób, które zostały powołane w testamencie, czyli nie mają np. prawa do zachowku. 

Przyczyny wydziedziczenia spadkobierców są ściśle określone przez przepisy prawa, a są to:

1. uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, chodzi o takie zachowanie, którego osoba sporządzająca testament nie akceptuje np. nadużywanie alkoholu, ciągłe uchylanie się od pracy, zażywanie narkotyków, hazard itp.,
2. dopuszczenie się wobec spadkodawcy albo wobec najbliższej mu osoby przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, w tym przypadku wystarczy jedno zdarzenie – popełnienie określonego przestępstwa czy też taka obraza czci, której spadkodawca nie jest w stanie wybaczyć,
3. uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych i ten stan musi trwać np. stałe nieutrzymywanie żadnych kontaktów, ciągły brak opieki i pomocy niedołężnemu rodzicowi.

Pamiętaj! Jeśli chcesz kogoś wydziedziczyć napisz szczegółowo dlaczego. Samo słowo "wydziedziczam" nie wystarczy.

Jak napisać testament z wydziedziczeniem?

W przypadku gdy spadkobierca nie chce, żeby któryś ze spadkobierców domagał się praw do spadku i zachowku, musi skorzystać z instytucji wydziedziczenia. Ważne jest, żeby w testamencie wskazać konkretną przyczynę wydziedziczenia.

Przykładowo:

Ja Jan Kowalski wydziedziczam mojego syna Adama Nowaka z powodu jego postępowania wbrew mojej woli, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Mój syn Adam notorycznie nadużywał alkoholu oraz wielokrotnie upijał się w moim miejscu zamieszkania, czego skutkiem były ciągłe awantury. Adam używał obelżywych słów w stosunku do mnie i zdarzało mu się używać wobec nie przemocy fizycznej. Nigdy nie dopełniał wobec mnie żadnych obowiązków rodzinnych, a nawet zerwał wszelkie kontakty ze mną i ze swoją zmarłą matką na okres 5 lat. Pomimo pogarszającego się stanu zdrowia rodziców, nie przejawiał oznak współczucia, nie odwiedzał mnie w szpitalu, ani nie pomagał psychicznie w obliczu zagrożenia życia.

Jak napisać testament - wzór testamentu własnoręcznego

Najmniej skomplikowana wersja testamentu sprawdzi się w prostych stanach faktycznych, gdy chcemy podzielić majątek w częściach pomiędzy najbliższych i nie przewidujemy korzystania z innych możliwości prawnych. 

(miejscowość, data -dd/mm/rrrr)

TESTAMENT

Ja, niniejszym podpisany, (imię, nazwisko), urodzony w dniu (dd/mm/rrrr) w (miejscowość) oświadczam, że do całości spadku po mnie powołuję syna (imię, nazwisko) urodzonego w dniu (dd/mm/rrrr).

(podpis - pełne imię i nazwisko czytelnie)

Gdzie przechowywać testament?

Testament własnoręczny można przechowywać zarówno we własnym domu, jak i u notariusza. W celu ułatwienia poszukiwania testamentu utworzono Notarialny Rejestr Testamentów. Można w nim przechowywać również testament własnoręczny, jeśli osoba, która go sporządziła o to zawnioskuje.

Ile kosztuje sporządzenie testamentu u notariusza?

Koszty sporządzenia testamentu u notariusza są z góry ustalone, ponieważ określa je rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Poniżej znajduje się zestawienie maksymalnych stawek, jaką może pobrać notariusz za sprawy spadkowe. W praktyce notariusz może pobrać opłatę niższą od wskazanej. Do stawki (taksy) notariusza należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23 %

• testament:
  • testament zwykły - 50 zł,
  • zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku – 150 zł,
  • zawierający zapis windykacyjny – 200 zł,
• odwołanie testamentu – 30 zł,
• sporządzenie testamentu poza kancelarią w porze dziennej (w godz. od 8.00 do 20.00) – dodatkowo 50 zł,
• sporządzenie testamentu poza kancelarią w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy – dodatkowo 100 zł,
• oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – 50 zł,
• sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – maksymalna stawka 50 zł,
• sporządzenie zaświadczenia o powołaniu wykonawcy testamentu – 30 zł,
• koszt wypisu to 6 zł za każdą rozpoczętą stronę (każdy dokument, w tym testament, sporządzony u notariusza zostaje złożony w kancelarii notarialnej, jeśli chcemy otrzymać jego kopię wówczas notariusz sporządza tzw. wypis).