Partycypacja społeczna. Udział mieszkańców w zagospodarowaniu gminy

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym to proces, w którym mieszkańcy gminy mają możliwość wyrażania swoich opinii i uwag na temat kształtowania polityki przestrzennej na pewnym obszarze. Formą partycypacji są m.in. konsultacje społeczne, spotkania z mieszkańcami i referenda. Sprawdź, co w temacie konsultacji społecznych zmieniła reforma planistyczna. 

Czym jest partycypacja społeczna?

Partycypacja społeczna to aktywność pewnej grupy ludzi podejmowana w ramach jakiegoś przedsięwzięcia. W planowaniu przestrzennym partycypacja oznacza podejmowanie wspólnych decyzji mających wpływ na rozwój polityki przestrzennej danego obszaru. 

Partycypacja charakteryzuje się trzema rodzajami relacji:

1. Informowanie obywateli o podjętych decyzjach, które bezpośrednio ich dotyczą;
2. Konsultowanie, czyli przedstawienie projektów lub postulatów przez władze lokalne i oczekiwanie na opinie mieszkańców;
3. Współdecydowanie, czyli ocena pomysłów władze i czynny udział w rozwiązywaniu lokalnych problemów.

Wśród typowych instrumentów wykorzystywanych przez władze przez które realizowany jest obowiązek partycypacji możemy wymienić: referenda, konsultacje lub ankiety. 

Reforma planistyczna z 2023 roku wprowadziła szereg zmian w zakresie partycypacji społecznej. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie zaangażowania mieszkańców w proces planowania przestrzennego. W dalszej części artykułu przedstawię zmiany wprowadzone wraz z nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 

Zapraszamy do wysłuchania rozmowy na temat reformy planowania przestrzennego. Wywiad z ekspertem znajdziesz na naszym kanale na platformie YouTube

Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zakresie partycypacji społecznej

Reforma planistyczna, która została przyjęta w lipcu 2023 roku wprowadziła szereg zmian w zakresie partycypacji społecznej w procesie planowania przestrzennego. Wprowadziła nowe standardy, rozszerzając możliwości mieszkańców do aktywnego uczestnictwa w procesie tworzenia aktów planowania przestrzennego, a także definiuje zasady konsultacji społecznych.

Ustawodawcy zdecydowali, że przepisy dotyczące organizowania partycypacji społecznej znajdą się w osobnym rozdziale 1a ww. ustawy. Efektem tych zmian ma być ułatwienie wypracowywania kompromisów i zwiększenie pewności inwestowania. 

Partycypacja społecznej polega na: 

1. Umożliwieniu udziału interesariuszom planowania i zagospodarowania przestrzennego w przygotowaniu aktów planowania przestrzennego, w tym wypowiadania się, składania wniosków lub uczestnictwa w konsultacjach społecznych;
2. Poznaniu potrzeb, zebraniu stanowisk i pomysłów interesariuszy dotyczących polityki przestrzennej;
3. Prowadzeniu działań edukacyjnych i informacyjnych o istocie, celach i zasadach planowania i zagospodarowania przestrzennego;
4. Inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami w ramach kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej oraz zwiększaniu udziału interesariuszy w kształtowaniu i prowadzeniu polityki przestrzennej.

Konsultacje społeczne w reformie planistycznej

Podstawowym elementem partycypacji są konsultacje społeczne. Co w tej sprawie zmieniła nowelizacja ustawy o planowaniu przestrzennym? 

Przede wszystkim zniesiono obowiązek informowania interesariuszy o rozpoczęciu konsultacji z siedmiodniowym wyprzedzeniem. Jednocześnie ustawodawcy wydłużyli czas trwania konsultacji z 21 do 28 dni.

Kolejną zmianą jest sama organizacja i sposób przeprowadzania konsultacji społecznych. Organizatorzy muszą podać sposób, miejsce i terminy konsultacji nie później niż w dniu ich  rozpoczęcia. Mogą to zrobić przez publikację w prasie, wywieszenie na widocznym miejscu lub w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej obsługującego go urzędu. Ważne jest, aby te konsultacje były dostępne dla jak największej liczby osób. 

Konsultacje mogą mieć różne formy, nie tylko jak dotąd w formie spotkań w salach. W ustawie zaznaczono, że do konsultacji zalicza się również:

• zbieranie uwag,
• otwarte spotkania i panele ekspertów,
• spacery studyjne,
• ankiety lub geoankiety,
• wywiady,
• punkty konsultacyjne,
• dyżury projektanta.

Aby konsultacje były uznawane za poprawne, trzeba zebrać uwagi i zorganizować co najmniej jedno spotkanie otwarte lub panel ekspertów. Ankiety można przeprowadzić zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej.

Warto też wiedzieć, że niektóre konsultacje mogą być przeprowadzane zdalnie, ale muszą zapewnić możliwość zadawania pytań i wypowiadania się.

Czas trwania konsultacji może być różny, ale jest to minimum 28 dni dla ankiet i zbierania uwag, a dla innych konsultacji - nie wcześniej niż 7 dni od ich rozpoczęcia i nie później niż 7 dni przed ich zakończeniem. Są jednak wyjątki, np. w przypadku prostszych procedur lub inwestycji.

To wszystko zmienia sposób, w jaki społeczeństwo bierze udział w kształtowaniu planów przestrzennych.

Podsumowanie: Partycypacja społeczna i proces planistyczny

Zmiany w przepisach dotyczących planowania przestrzennego skupiły się na wzmocnieniu roli społeczności lokalnej w tym procesie. Ustawodawca podjął także próbę określenia, jak powinna wyglądać aktywność społeczna oraz jakie zasady powinny ją kierować.

Konsultacje społeczne będą teraz przeprowadzane w sposób bardziej dostosowany do współczesnych realiów, włączając w to opcje wirtualne. Spotkania stacjonarne zaplanowane zostaną tak, aby były wygodne dla uczestników (po godzinach pracy) i były przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Czas na formalne zgłaszanie uwag oraz zbieranie opinii został również wydłużony i wyniesie przeważnie 28 dni.