NIK: Chaos przestrzenny generuje miliardowe straty

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport na temat stanu planowania przestrzennego w Polsce. Już we wstępie do publikacji czytamy “zamiast trwałych zasad spójnego gospodarowania przestrzenią – decyzje administracyjne oderwane są od przyjętych założeń.” Przepisy, które obowiązują od 2003 roku nie zapewniają racjonalnego kształtowania ładu przestrzennego, co w efekcie prowadzi do degradacji krajobrazu i rozproszenia zabudowy. Według NIK chaos przestrzenny kosztuje nas rocznie aż 83 mld zł!

Plany miejscowe pokrywają mniej niż 1/3 powierzchni kraju, a decyzje o warunkach zabudowy wydawane są przez gminy nawet dla pojedynczych działek
Chaos przestrzenny generuje rocznie ponad 83 mld zł strat. Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że władze powinny oprzeć swoją politykę przestrzenną na studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Izba zauważa, że brak ustawowego powiązania decyzji WZ z ustaleniami studium, sprzyja inwestorom, ale może doprowadzić do budowy całych osiedli mieszkaniowych na terenach do tego nieprzeznaczonych
Gminy w niewystarczający sposób naliczały i egzekwowały opłaty planistyczne i adiacenckie

Zgodnie z najnowszymi danymi, plany miejscowe pokrywają mniej niż 1/3 powierzchni kraju, a decyzje o warunkach zabudowy wydawane są przez gminy nawet dla pojedynczych działek, co ma podstawową rolę w procesie gospodarowania przestrzenią.

Przeczytaj także:

Pokrycie MPZP, jaki obszar Polski ma plan zagospodarowania

Wprowadza to chaos przestrzenny i generuje rocznie ponad 83 mld zł strat. Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że władze powinny oprzeć swoją politykę przestrzenną na studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które obejmuje obszar całej gminy i określa tereny przeznaczone pod zabudowę, lokalizację infrastruktury technicznej, obszary rolne i chronione. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny być spójne ze studium, co zapewniłoby trwałość przyjętych kierunków rozwoju gminy wypracowanych z udziałem lokalnej społeczności. Niestety, sporządzanie tych dokumentów nie jest obowiązkowe, co skutkuje tym, że studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie są uaktualniane nawet przez dekady.

Sprawdź MPZP w Raporcie o terenie OnGeo.pl

Plan miejscowy dla Twojej działki możesz sprawdzić w OnGeo.pl. Wejdź na stronę www.ongeo.pl/raporty i zamów raport o działce w 5 minut. W temacie MPZP otrzymasz pełną nazwę i numer aktualnej uchwały oraz dostaniesz zaznaczone na mapie granice obowiązującego planu wraz z legendą.

Jeżeli obszar, dla którego wygenerowano analizę posiada częściowo MPZP lub przebiega na nim granica kilku planów, system wykona za nas analizę i zwróci informacje w Raporcie o terenie o procentowym i powierzchniowym udziale badanego terenu w każdym z obowiązujących planów. Natomiast jeśli analizowany teren jest objęty MPZP, dla wybranych obszarów można uzyskać informacje o przeznaczeniu i zasadach zagospodarowania terenów wyznaczonych w planie. Mowa tutaj chociażby o granicach, powierzchni i udziale procentowym dla każdego terenu.

Studia są nieaktualne, a to generuje coraz większy chaos przestrzenny

Izba zauważa, że brak ustawowego powiązania decyzji WZ z ustaleniami studium, sprzyja inwestorom, ale może doprowadzić do budowy całych osiedli mieszkaniowych na terenach bez dostępu do kanalizacji, dróg i komunikacji publicznej. Taki stan rzeczy generuje spore koszty, jakie gminy będą musiały ponieść w przyszłości, by zapewnić mieszkańcom dostęp do tych podstawowych usług.

czytamy w raporcie NIK

Z obowiązujących w tym czasie studiów wynikało, że powierzchnia wskazanych w nich terenów pod zabudowę mieszkaniową (jedno i wielorodzinną) wynosiła w sumie ponad 6 mln ha, a więc zajmowała ok. 19% powierzchni całkowitej Polski. Jak wyliczył Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN na takim obszarze mogłoby zamieszkać nawet 200 mln osób, podczas gdy liczba ludności Polski wynosi zaledwie 38 mln.

NIK skontrolowała planowanie przestrzenne w siedemnastu urzędach gmin w 8 województwach Polski i stwierdziła, że niektóre gminy prowadzą swoją politykę przestrzenną na podstawie studiów sporządzonych ponad 20 lat temu, które już nie są aktualne. Tylko w dwóch gminach, na 10 w których wprowadzono zmiany w obowiązujących studiach, zakres dokonanych zmian dotyczył całości dokumentu.

Masowe wydawanie warunków zabudowy

Urzędy wydają decyzje o warunkach zabudowy (WZ) wręcz na masową skalę. Przypominamy, że według prawa WZ-ki nie muszą być zgodne ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

czytamy w NIK

W okresie 2019-2022 (I kwartał) skontrolowane gminy wydały w sumie 1664 decyzji WZ dla nowych inwestycji mieszkaniowych, z tego ponad 36% dotyczyło terenów, które w Studium nie były przeznaczone pod taką zabudowę. W gminach, których powierzchnia tylko w niewielkim stopniu była objęta planami miejscowymi (od 10% do 30%) takich decyzji wydawano ponad 88%.

Zdaniem samych gmin ten instrument pozwala jednak na większą swobodę w podejmowaniu decyzji o przeznaczeniu terenu na poszczególne inwestycje i formy działalności. Nie bez znaczenia jest także niski koszt wydania decyzji, możliwość jej zmiany albo cesji na inny podmiot, a także bezterminowość.

Łączna powierzchnia terenów, dla których w MPZP zmieniono przeznaczenie, źródło: NIK

Gminy w niewystarczający sposób naliczały i egzekwowały opłaty planistyczne

Objęcie poszczególnych terenów planami miejscowymi nie tylko zapewnia gminie ład przestrzenny i zrównoważony rozwój, ma również swój wymiar finansowy. W badanym okresie opłaty pobierane przez skontrolowane gminy w związku z obowiązującymi MPZP nie rekompensowały wydatków poniesionych w związku z ich realizacją, choćby budowy niezbędnych dróg czy mostów. Wszystko dlatego, że gminy w niewystarczający sposób naliczały i egzekwowały opłaty planistyczne i adiacenckie.

W okresie objętym kontrolą badane gminy prognozowały dochody z tytułu opłaty planistycznej w wysokości ponad 687 mln zł, w rzeczywistości dochód ten wyniósł 1,8 mln zł, czyli 0,3% zaplanowanego.

Źródło: NIK