Strategia Rozwoju Gminy. Czym jest i co zawiera?

Strategia Rozwoju Gminy to dokument, który określa kierunki rozwoju gminy w sferze społecznej, gospodarczej i przestrzennej. SRG będzie potrzebna m.in. jeśli samorząd wystąpi z wnioskiem o dofinansowanie inwestycji strategicznej. Sprawdźmy, czym dokładnie jest i co zawiera to opracowanie. 

Czym jest strategia rozwoju gminy?

Strategia rozwoju gminy to kluczowy dokument wskazujący cele społeczne, gospodarcze oraz przestrzenne rozwoju lokalnej społeczności. Dodatkowo, odgrywa istotną rolę w zaangażowaniu społeczności lokalnej w sprawy gminy, poprzez proces konsultacji oraz ocenę działań samorządowych.

Strategia rozwoju gminy przyjmuje dwie postacie - niematerialną i materialną. Pierwsza z nich odnosi się do planu, który ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców gminy poprzez inwestycje w infrastrukturę fizyczną. Inwestycje te mogą dotyczyć np. modernizacji dróg, budynków, obiektów użyteczności publicznej, a także rozwoju stref przemysłowych i gospodarczych. W postaci materialnej strategia przyjmuje formę dokumentu. Natomiast strategia niematerialna odnosi się do planu, który ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców gminy poprzez inwestycje w kapitał ludzki i społeczny. Inwestycje te mogą dotyczyć edukacji, opieki zdrowotnej, kultury, sportu, ochrony środowiska i innych obszarów, które mają wpływ na dobrobyt mieszkańców.

Tab.1. Strategia rozwoju gminy. Czym różni się postać materialna od niematerialnej?

Ostateczną decyzję o tym, jaką rolę i jakie funkcje będzie spełniać dana SRG podejmują władze lokalne przy udziale społeczności. Założeniem jest odpowiedź na potrzeby mieszkańców w sprawie rozwoju społeczno-gospodarczego całego regionu.

Co zawiera STG?

Strategia rozwoju gminy zawiera wnioski z diagnoz, w tym diagnozy: sytuacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, z uwzględnieniem obszarów funkcjonalnych. Strategia określa w szczególności:

• Cele strategiczne rozwoju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym;
• Kierunki działań podejmowanych dla osiągnięcia celów strategicznych;
• Oczekiwane rezultaty planowanych działań, w tym w wymiarze przestrzennym, oraz wskaźniki ich osiągnięcia;
• Model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, w tym:
  • strukturę sieci osadniczej wraz z rolą i hierarchią jednostek osadniczych,
  • system powiązań przyrodniczych,
  • główne korytarze i elementy sieci transportowych - pieszych i rowerowych,
  • główne elementy infrastruktury technicznej i społecznej;
• Ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie dotyczące:
  • zasad ochrony środowiska i jego zasobów, w tym ochrony powietrza, przyrody i krajobrazu,
  • zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej,
  • kierunków zmian w strukturze zagospodarowania terenów, w tym określenia szczególnych potrzeb w zakresie nowej zabudowy mieszkaniowej,
  • zasad lokalizacji obiektów handlu wielkopowierzchniowego,
  • zasad lokalizacji kluczowych inwestycji celu publicznego,
  • kierunków rozwoju systemów komunikacji, infrastruktury technicznej i społecznej,
  • zasad lokalizacji urządzeń wytwarzających energię o mocy zainstalowanej przekraczającej 500 kW,
  • zasad lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
  • reguł kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej,
  • zasad kształtowania zagospodarowania przestrzennego na obszarach zdegradowanych i obszarach rewitalizacji oraz obszarach wymagających przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji;
• Obszary strategicznej interwencji określone w strategii rozwoju województwa, obszary strategicznej interwencji kluczowe dla gminy, jeżeli takie zidentyfikowano, wraz z zakresem planowanych działań;
• System realizacji strategii, w tym wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych;
• Ramy finansowe i źródła finansowania.

Jaką rolę pełni strategia rozwoju gminy?

Strategia rozwoju jest dokumentem, który określa kierunki rozwoju gminy lub innego podmiotu na określony czas. Ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców lub interesariuszy, a także zwiększenie konkurencyjności gminy lub podmiotu.

Wyróżnia się trzy podstawowe obszary determinujące rolę strategii, a są to:

1. Kierowanie procesem rozwoju, czyli określenie celów i kierunków rozwoju, które powinny być realizowane przez gminę lub podmiot;
2. Uporządkowanie działań, czyli porządkowanie działań gminy lub podmiotu, aby były one spójne i skuteczne;
3. Pozyskiwani e środków zewnętrznych, czyli dążenie do uzyskania środków zewnętrznych, np. z funduszy europejskich czy krajowych.

Strategia rozwoju jest dokumentem fakultatywnym ale jej treść i tryb przyjmowania są ściśle określone w przepisach. Po zmianach przepisów z 2020 roku strategie stały się narzędziem, dzięki któremu samorządy mogą skutecznie starać się o środki zewnętrzne, wyznaczające drogę przejścia, harmonogram i spodziewane rezultaty inwestycji.

Każda strategia gminy musi być spójna z strategią rozwoju województwa i rozwoju ponadlokalnego, obejmującego gminę.

Procedura opracowania strategii rozwoju gminy

Opracowanie strategii rozwoju gminy to złożony proces, który powinien być przeprowadzony w sposób konsultacyjny, z udziałem mieszkańców, organizacji społecznych, a także przedsiębiorców.

Procedura opracowania SRG może być realizowana w trzech etapach. Poniżej opiszę krótko każdy z nich.

1 ETAP: Zadania przygotowawcze

Pierwszym krokiem zmierzającym do przyjęcia i uchwalenia strategii rozwoju gminy jest utworzenie zespołu do opracowania strategii. Zespół ten składa się z przedstawicieli władz gminy, mieszkańców, organizacji społecznych i przedsiębiorców. Dopiero po utworzeniu zespołu można przejść do diagnozy. Do tego celu najczęściej wykorzystuje się analizę SWOT, czyli metodę analizy strategicznej, która identyfikuje mocne i słabe strony przedmiotu diagnozy oraz szanse i zagrożenia, z jakimi prawdopodobnie spotkamy się w przyszłości.

W oparciu o zgromadzone informacje gmina może przejść do kolejnego punktu, czyli wypracowania wizji rozwoju gminy. Wizja rozwoju gminy to obraz tego, jak gmina chce wyglądać w przyszłości. Wizja powinna być ambitna, ale jednocześnie realistyczna. Powinna być również zgodna z oczekiwaniami mieszkańców i interesariuszy.

Zespół odpowiedzialny za opracowanie strategii przeprowadza szereg spotkań roboczych z przedstawicielami urzędu i przeprowadza badania społeczne, dzięki który łatwiej zidentyfikuje potencjał danego obszaru. Rozmowy mają na celu kompleksowe poznanie problemów i oczekiwań, nie tylko z punktu widzenia urzędników i przedsiębiorców, ale również zwykłych mieszkańców, a czasami nawet turystów. Informację o prowadzonych konsultacjach należy upublicznić co najmniej na stronie internetowej gminy, podając ich termin oraz określając sposoby przekazywania uwag do projektu strategii. 

Zadania przygotowawcze wiążą się również z szczegółową analizą dokumentów strategicznych gminy - planów przestrzennych, ogólnych, planów ochrony środowiska, decyzji środowiskowych i innych mających wpływ na planowanie przestrzenne.

2. ETAP: Określenie celów i kierunków działania

Mając wizję gmina może przejść do określenia mierzalnych celów, które zamierza osiągnąć w zamierzonym czasie. Należy jednak pamiętać, że cele te muszą być zgodne z wizją rozwoju gminy i z strategią województwa i regionu. Kolejnym krokiem jest określenie kierunków działania, które gmina będzie realizować, aby osiągnąć zamierzony cel.

Ostatnim krokiem jest określenie wskaźników monitorowania. Wskaźniki monitorowania to kryteria, które będą wykorzystywane do oceny realizacji strategii. Wskaźniki powinny być mierzalne i obiektywne.

3. ETAP: Harmonogram i uchwalenie strategii

Etap końcowy zaczyna się określeniem harmonogramu realizacji, czyli planu wskazującego terminy realizacji poszczególnych działań. Harmonogram powinien być realistyczny i uwzględniać możliwości finansowe i kadrowe gminy.

Gotowy projekt dokumentu strategicznego należy przekazać do zarządu województwa w celu otrzymania pozytywnej opinii o zgodności ze Strategią Rozwoju Województwa. Dopiero po otrzymaniu pozytywnej opinii można przygotować wersję ostateczną.

Trzeba również pamiętać, że projekt strategii rozwoju gminy jest jednym z dokumentów, które obowiązkowo podlegają strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Opinię na temat zasadności przeprowadzenia oceny a także o jej zakresie wydaje regionalny dyrektor ochrony środowiska, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny oraz dyrektor urzędu morskiego (w przypadku terenów morskich) w terminie 30 dni od otrzymania pisma z gminy. Wójt może wnioskować o odstąpienie od przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, wykazując że realizacja postanowień strategii nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko, w tym na obszary Natura 2000.

Jeśli zespół odpowiedzialny za opracowanie strategii rozwoju gminy zrealizuje wszystkie powyższe zadania, to pozostaje tylko uchwalić strategię rozwoju gminy. Uchwaleniem SRG zajmuje się rada gminy. Uchwalenie strategii jest formalnym potwierdzeniem, że gmina przyjęła strategię i jest zobowiązana do jej realizacji.

Podsumowanie: Strategia Rozwoju Gminy

Strategia rozwoju gminy stanowi kluczowy dokument ukierunkowujący cele społeczne, gospodarcze oraz przestrzenne rozwoju lokalnej społeczności. W równym stopniu pełni rolę zaangażowania społeczności lokalnej w sprawy gminy poprzez proces konsultacji oraz oceny działań samorządowych. Strategia przyjmuje dwie formy: materialną, dotyczącą inwestycji w infrastrukturę fizyczną, i niematerialną, związana z inwestycjami w kapitał ludzki i społeczny. 

Strategia rozwoju gminy jest dokumentem o kluczowym znaczeniu, precyzyjnie określającym cele, kierunki działań oraz oczekiwane rezultaty. Zawiera także model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy oraz wytyczne dotyczące polityki przestrzennej i kształtowania terenów. Dodatkowo, strategia opisuje obszary strategicznej interwencji oraz system realizacji strategii wraz z ramami finansowymi i źródłami finansowania.

Procedura opracowania strategii rozwoju gminy to kompleksowy proces, wymagający udziału mieszkańców, organizacji społecznych i przedsiębiorców.