Spadek, jaka jest procedura jak się przygotować

Przygotowanie do procesu spadkowego jest ważnym i nierzadko skomplikowanym zadaniem, które wymaga złożenia oświadczenia spadkobiercy. Na złożenie oświadczenia spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia śmierci bliskiej osoby. Samo postępowanie spadkowe przebiera dwie formy, sądową i notarialną, a decyzja o formie zależy głównie od relacji w rodzinie. Dzisiaj opiszemy, czym jest spadek, jak wygląda procedura ustalenia spadku, czym różnią się obie formy i jak się przygotować do postępowania.

Spadek to przeniesienie praw i obowiązków majątkowych po śmierci spadkodawcy na spadkobierców. Prawa i obowiązki majątkowe są zbywalne.
Spadkobiercy mają możliwość przyjęcia spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucenia spadku.
Oświadczenie spadkobiercy musi być złożone w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.
Postępowanie spadkowe jest konieczne w przypadku nieruchomości, środków pieniężnych na kontach bankowych i innych wartościowych aktywów.

Czym jest spadek?

Spadek według polskiego prawa jest to przeniesienie praw i obowiązków majątkowych po śmierci osoby zmarłej (spadkodawcy) na inne osoby (spadkobierców). Spadek obejmuje cały majątek spadkodawcy oraz wszystkie jego zobowiązania.

Prawa związane z majątkiem to aktywa, takie jak własność, akcje, udziały itp., podczas gdy obowiązki majątkowe to pasywa, czyli długi spadkowe, obejmujące również zobowiązania podatkowe. Wartość spadku można wyrazić w pieniądzu, a czysta wartość spadku to suma aktywów pomniejszona o pasywa.

Prawa i obowiązki majątkowe nie wygasają po śmierci ich właściciela. Mają one charakter zbywalny, dlatego zawsze przechodzą na spadkobierców. Istotą spadku jest fakt, że zawsze "musi komuś przypaść". Nie ma spadków bezdziedzicznych. Jeśli spadkodawca nie pozostawił żadnych spadkobierców - zstępnych, wstępnych i innych, o których mowa w art. 931-934 Kodeksu cywilnego lub osoby te zrzekły się prawa do spadku, spadek przechodzi na gminę, która była ostatnim znanym miejscem zamieszkania spadkodawcy lub na Skarb Państwa, jeśli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Spadek traktuje się jako całość. Dziedziczenie opiera się na zasadzie sukcesji uniwersalnej, co oznacza, że spadkobiercy natychmiast nabywają wszystkie prawa i obowiązki przynależne do spadku jednym aktem dziedziczenia. Jeśli istnieje kilku spadkobierców, każdy z nich otrzymuje określony ułamek udziału spadkowego w spadku.

Jak dziedziczy się spadek?

Sprawy spadkowe rozpoczynają się od złożenia jednego z trzech oświadczeń przez spadkobiercę:

Przyjęcie spadku wprost - oznacza to, że spadkobierca akceptuje wszystkie prawa, obowiązki i zobowiązania związane ze spadkiem;
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza - jest to sytuacja, w której spadkobierca przyjmuje spadek wraz z długami spadkodawcy. Warto jednak pamiętać, że z reguły odpowiada się za długi spadkowe tylko do wysokości wartości całego spadku;
Odrzucenie spadku - oznacza, że spadkobierca rezygnuje z dziedziczenia. Skutkuje to, że zostaje całkowicie wyłączony z udziału w spadku.

Spadkobierca ma na złożenie jednego z trzech oświadczeń do 6 miesięcy od momentu śmierci spadkodawcy. Oświadczenie można złożyć przed sądem lub notariuszem.

Nie każda sprawa spadkowa kończy się postępowaniem

Warto wiedzieć, że nie każda sprawa spadkowa kończy się rozpoczęciem postępowania spadowego! Postępowanie spadkowe jest konieczne jedynie w przypadku, gdy do spadku wchodzą nieruchomości, środki pieniężne na kontach bankowych lub na przykład pojazdy, których spadkodawca był jedynym właścicielem. W takich sytuacjach, aby móc zarządzać majątkiem, konieczne będzie udokumentowanie nabycia spadku - czyli posiadanie oficjalnego dokumentu potwierdzającego status spadkobiercy.

Dopiero wtedy będzie możliwe wpisanie siebie jako właściciela odziedziczonej nieruchomości w księdze wieczystej lub wypłacenie środków z konta bankowego.

Kto dziedziczy? Krąg spadkobierców ustawowych

Informacje dotyczące porządku dziedziczenia ustawowego i wielkości udziałów spadkowych znajdziemy w art. 931-940 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Grupy dziedziczenia ustawowego	Kto dziedziczy?	Zasady dziedziczenia
I grupa	zstępni, małżonek	Dzieci i małżonek dziedziczą w częściach równych; Część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku; Jeśli spadkodawca pozostawi małżonka i więcej niż troje dzieci, ich udziały ulegną podziałowi w ramach 3/4 spadku, bowiem 1/4 jest zarezerwowana dla małżonka; Jeżeli małżonek/małżonka nie żyje, dzieci dziedziczą w częściach równych; Jeśli dziecko zmarło, ale ma własne dzieci, udział w spadku przysługuje właśnie im.
II grupa	małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa	W pierwszej kolejności (w braku zstępnych spadkodawcy) powoływani są do spadku małżonek/małżonka oraz rodzice; Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczących w zbiegu z małżonkiem wynosi po 1/4 całości spadku; Udział spadkowy małżonka/małżonki spadkodawcy dziedziczącego w zbiegu z jego rodzicami, rodzeństwem lub zstępnymi rodzeństwa wynosi zawsze połowę 1/2 spadku; W przypadku braku małżonka/małżonki spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych; W przypadku gdy rodzic nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych; Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym w częściach równych.
III grupa	dziadkowie, zstępni dziadków	Dziadkowie dziedziczą w częściach równych; Jeśli którekolwiek z czworga dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym w częściach równych; W razie braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu/jej przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
IV grupa	pasierbowie	UWAGI dla 4 grupy: Pasierbem jest niebiologiczne dziecko małżonka spadkodawcy z poprzedniego związku, które nie zostało formalnie adoptowane. Spadkodawca musiał być małżonkiem jednego z biologicznych rodziców. W grupie czwartej dziedziczą wszyscy pasierbowie spadkodawcy - ze wszystkich jego małżeństw, nie tylko z ostatniego. Zatem dziedziczyć mogą nieprzybrane dzieci wszystkich byłych małżonków spadkodawcy, niezależnie od przyczyny zakończenia tych małżeństw - czy to rozwodu, czy śmierci. Pasierb staje się ustawowym spadkobiercą tylko wtedy, gdy żadne z jego rodziców nie dożyło otwarcia spadku. Aby dziedziczyć w grupie czwartej, pasierb musi być sierotą w momencie otwarcia spadku.
V grupa	gmina lub Skarb Państwa	Do grupy tej należy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa, jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie RP nie da się ustalić albo gdy ostatnie jego miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą.

Założenie sprawy spadkowej

Jeśli zdecydujesz się złożyć sprawę spadkową, czyli rozpocząć postępowanie spadkowe, musisz wiedzieć, że składa się ono z dwóch etapów.

Pierwszym etapem jest tzw. postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. W ramach tej części określa się właśnie krąg spadkobierców ustawowych oraz ich udziały w spadku. Postępowanie można przeprowadzić w dwóch formach - sądowej i notarialnej.

Natomiast drugi etap to podział spadku, w wyniku którego konkretne składniki majątku objęte spadkiem zostają przypisane konkretnym spadkobiercom.

Notarialne postępowanie spadkowe

Notarialne postępowanie spadkowe stanowi zdecydowanie szybszą formę prowadzenia sprawy spadkowej, jednak wymaga wcześniejszego umówienia się na konkretny termin w kancelarii notarialnej.

W ramach tego postępowania strony sporządzają protokół dziedziczenia oraz akt poświadczenia dziedziczenia. Należy jednak zaznaczyć, że ta metoda jest dostępna tylko w przypadku, gdy istnieje jeden spadkobierca lub gdy większa liczba spadkobierców nie zgłasza sprzeciwu, czyli na przykład nie kwestionuje testamentu pozostawionego przez zmarłego.

Przeczytaj także:

Jak napisać testament - wyjaśniamy

Osoby uczestniczące w czynności muszą zabrać ze sobą:

dowód tożsamości, czyli dowód osobisty albo paszport,
odpis aktu zgonu spadkodawcy,
odpis aktu urodzenia spadkobierców lub ewentualnie odpis aktu małżeństwa, gdy w wyniku ślubu spadkobierca zmienił nazwisko.
oryginał testamentu, jednak tylko w przypadku gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym.

Łączny koszt takiego postępowania nie powinien przekroczyć 200 zł.

Sądowe postępowanie spadkowe

Jeżeli niemożliwe jest rozwiązanie sprawy u notariusza, pozostaje opcja podjęcia postępowania sądowego. Takie działanie jest konieczne, gdy na przykład jedna z osób uprawnionych do spadku nie zgadza się z testamentem zmarłego lub gdy testament nie uwzględnia osób uprawnionych z pierwszej linii.

Postępowanie sądowe spadkowe wymaga złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawcy. Dokument ten należy skierować do właściwego sądu rejonowego, który odpowiada za ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Wniosek można przesłać listem poleconym lub osobiście złożyć w siedzibie sądu. Wnioskodawcą pisma może być każdy, kto żąda potwierdzenia swoich praw do spadku. Ważne jest jednak, aby w piśmie wskazać pozostałych uczestników postępowania, czyli osoby należące do najbliższej rodziny spadkodawcy, które mogłyby dziedziczyć na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu Cywilnego. Zazwyczaj są to rodzice, małżonkowie, dzieci, wnuki i dalsi krewni.

Postępowanie sądowe, chociaż jest tańsze od postępowania notarialnego, trwa zwykle znacznie dłużej. Zazwyczaj od momentu złożenia wniosku do wyznaczenia rozprawy mija od 3 do 6 miesięcy.

Gdy postępowanie sądowe dobiegnie końca, sąd wyda postanowienie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku. Jest to dokument o równoważnej randze z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia i potwierdza nabycie praw do spadku. To orzeczenie stanowi podstawę wpisu w księgach wieczystych oraz umożliwia pełny dostęp do rachunków bankowych zmarłego.

Zdiagnozuj swoją działkę w OnGeo.pl

Dzięki Raportom o terenie OnGeo.pl zyskasz wiedzę o swojej działce i jej najbliższym otoczeniu. Sprawdzisz m.in. klasę gruntu, uzbrojenie terenu, mpzp, formę ochrony przyrody, zagrożenia i uciążliwości, m.in. zagrożenia powodziowe i osuwiska.

Raport o terenie, to usługa dostępna dla każdego online, umożliwia wykonanie automatycznej diagnozy działki. To kompendium wiedzy o każdej działce w Polsce, przydatne w każdej sytuacji, kiedy chcemy zweryfikować jakie cechy kryje działka. Samo generowanie Raportu o działce trwa zaledwie 5 minut i odbywa się w trybie on-line.