Jak nowe przepisy zapewnią ciągłość inwestycji gminnych? Ustawa o planowaniu przestrzennym do zmiany

W polskim systemie planowania przestrzennego szykują się kolejne zmiany. Resort Rozwoju i Technologii (MRiT) pracuje nad nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która ma na celu zapewnienie ciągłości realizacji inwestycji celu publicznego w gminach. Kluczowym elementem projektu jest modyfikacja przepisów, umożliwiająca wydawanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego także po utracie mocy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, ale przed wejściem w życie planu ogólnego gminy. Jakie zmiany przyniesie nowelizacja i dlaczego jest tak istotna dla samorządów? Przyjrzyjmy się szczegółom.

Kontekst reformy planowania przestrzennego

Jesienią 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która wprowadziła obowiązek sporządzania przez gminy planów ogólnych. Te nowe dokumenty, będące aktami prawa miejscowego, zastępują dotychczasowe studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Plany ogólne mają obejmować całą gminę, być sporządzane w formie cyfrowej i określać strefy planistyczne oraz standardy urbanistyczne. Zgodnie z przepisami, gminy mają czas na ich uchwalenie do 30 czerwca 2026 roku, kiedy to studia uwarunkowań stracą moc, a pełna reforma systemu planowania przestrzennego wejdzie w życie.

Okres przejściowy, który rozpoczął się we wrześniu 2023 roku, miał umożliwić samorządom dostosowanie się do nowych wymogów. Jednak, jak wskazuje MRiT, zaawansowanie prac nad planami ogólnymi jest zróżnicowane, a część gmin jeszcze nie rozpoczęła ich sporządzania. To rodzi ryzyko przerwania ciągłości realizacji kluczowych inwestycji publicznych, takich jak budowa szkół, dróg czy infrastruktury społecznej.

Nowelizacja ustawy: Zapewnienie ciągłości inwestycji

W odpowiedzi na te wyzwania, MRiT przygotowuje projekt nowelizacji, który zmodyfikuje art. 59 ustawy z 7 lipca 2023 roku. Głównym celem jest umożliwienie wydawania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w okresie przejściowym – po wygaśnięciu studium uwarunkowań, ale przed uchwaleniem planu ogólnego. Proponowana zmiana ma zapobiec paraliżowi inwestycyjnemu w gminach, które nie zdążą przygotować planów ogólnych przed 1 lipca 2026 roku.

Projekt uszczegółowi również, które przepisy będą miały zastosowanie do spraw wszczętych od momentu wejścia w życie nowelizacji do czasu uchwalenia planu ogólnego w danej gminie. Dzięki temu proces wydawania decyzji lokalizacyjnych ma być bardziej przejrzysty i uporządkowany.

„Proponowana zmiana pozwoli gminom na ciągłość realizacji niezbędnych inwestycji celu publicznego przy równoległym sporządzaniu planu ogólnego” – podkreśla Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Rola deregulacji

Projekt nowelizacji realizuje propozycję zaakceptowaną przez zespół do spraw deregulacji, kierowany przez Rafała Brzoskę, szefa InPostu. Inicjatywa deregulacyjna, wspierana przez rząd, ma na celu uproszczenie procedur administracyjnych i eliminację barier biurokratycznych, które utrudniają realizację inwestycji. W tym kontekście zmiana art. 59 jest postrzegana jako krok w kierunku większej elastyczności i efektywności w planowaniu przestrzennym.

Rafał Brzoska, jako lider strony społecznej w projekcie deregulacji, podkreśla znaczenie takich zmian dla obywateli i samorządów. W ramach inicjatywy „SprawdzaMY” jego zespół przeanalizował tysiące zgłoszeń, co pozwoliło zidentyfikować kluczowe obszary wymagające reformy, w tym kwestie związane z planowaniem przestrzennym.

Dlaczego zmiana jest konieczna?

Według MRiT, nowelizacja jest niezbędna z kilku powodów:

1. Zróżnicowane tempo prac nad planami ogólnymi: Do końca stycznia 2025 roku około 75% gmin zgłosiło zbiory danych przestrzennych dla planów ogólnych, co oznacza, że wiele z nich jest w trakcie ich sporządzania. Jednak niektóre samorządy jeszcze nie rozpoczęły tego procesu, co może prowadzić do opóźnień.
2. Ryzyko przerwania inwestycji publicznych: Bez możliwości wydawania decyzji lokalizacyjnych po 1 lipca 2026 roku, gminy bez uchwalonych planów ogólnych nie będą mogły realizować inwestycji celu publicznego, takich jak budowa infrastruktury czy placówek oświatowych.
3. Potrzeba zachowania ciągłości: Proponowane zmiany umożliwią samorządom kontynuowanie kluczowych projektów inwestycyjnych w okresie przejściowym, co jest szczególnie istotne w kontekście realizacji celów publicznych i poprawy jakości życia mieszkańców.

Harmonogram i kolejne kroki

Planowany termin przyjęcia projektu nowelizacji przez Radę Ministrów to II kwartał 2025 roku. Po zakończeniu prac legislacyjnych i podpisaniu ustawy przez Prezydenta RP, nowe przepisy wejdą w życie, prawdopodobnie po 14 dniach od ogłoszenia. Zmiany te mają charakter techniczny, ale ich znaczenie dla funkcjonowania gmin jest ogromne.

Dodatkowo, nowelizacja wpisuje się w szerszy kontekst cyfryzacji planowania przestrzennego. Wprowadzenie Rejestru Urbanistycznego, który ma być ogólnodostępnym źródłem danych planistycznych, oraz obowiązek tworzenia cyfrowych map i baz danych, usprawnią komunikację między gminami, inwestorami i mieszkańcami.

Co to oznacza dla gmin i inwestorów?

Dla samorządów nowe przepisy oznaczają większą elastyczność w realizacji inwestycji celu publicznego w okresie przejściowym. Dzięki modyfikacji art. 59, gminy będą mogły kontynuować projekty, nawet jeśli nie zdążą uchwalić planu ogólnego przed lipcem 2026 roku. To szczególnie istotne w przypadku inwestycji finansowanych z funduszy unijnych czy Krajowego Planu Odbudowy, gdzie terminy realizacji są ściśle określone.

Inwestorzy również zyskają na przejrzystości procedur. Uszczegółowienie zasad wydawania decyzji lokalizacyjnych w okresie przejściowym pozwoli na lepsze planowanie inwestycji i uniknięcie niepewności prawnej.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym to kolejny krok w kierunku modernizacji polskiego systemu planowania przestrzennego. Zmiana art. 59, zaproponowana w ramach inicjatywy deregulacyjnej, zapewni gminom ciągłość realizacji inwestycji celu publicznego, minimalizując ryzyko opóźnień w okresie przejściowym. Choć projekt jest na wczesnym etapie, jego przyjęcie w II kwartale 2025 roku może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie samorządów i realizację kluczowych projektów infrastrukturalnych.

Czy nowe przepisy spełnią oczekiwania gmin i inwestorów? Czas pokaże, ale już teraz widać, że rząd stawia na elastyczność i uproszczenie procedur, aby wspierać rozwój lokalny i poprawiać jakość przestrzeni publicznej.