Fit for 55 w budownictwie - jakie cele zakłada nowy pakiet UE

4 lipca 2021 r. Unia Europejska ogłosiła pakiet “Fit for 55”, czyli “Gotowi na 55”. Jest to zestaw nowych przepisów klimatycznych, który zakłada ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % do 2023 roku oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do roku 2050. 

Czym jest pakiet Fit for 55?

Pakiet Fit for 55 jest konsekwencją przyjętego w grudniu 2019 r. Europejskiego Zielonego Ładu. To zestaw wniosków ustawodawczych mających zmienić i uaktualnić unijne przepisy oraz wprowadzić nowe inicjatywy na rzecz walki ze zmianami klimatycznymi.

Nazwa pakietu to nawiązanie do celu redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % do roku 2030. Aby w 2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną, konieczna jest konsekwentna redukcja emisji CO2 we wszystkich obszarach życia gospodarczego. Wciąż jednak mamy obszary gospodarcze gdzie nie udało się doprowadzić do zmniejszenia emisji, a tempo zmian nie jest satysfakcjonujące. Obszarami tymi są m.in. transport, przemysł oraz ciepłownictwo.

Dlaczego pakiet "Gotowi na 55" jest potrzebny?

Jak już wspomnieliśmy emisje gazów cieplarnianych nadal rosną w niektórych sektorach. W Europie pojawiają się też liczne głosy, że nawet obecne zwiększone cele redukcyjne są mało ambitne - przez co mało skuteczne - a tym samym nie stanowią dobrej odpowiedzi na postępujące zagrożenie zmianą klimatu.

Takie głosy pochodziły między innymi z Parlamentu Europejskiego, który chciał, aby cel na 2030 rok był jeszcze wyższy, czyli 60 %. Jednak póki co nie uchwalono tak ambitnego planu.

Aby cele unijne zostały zrealizowane, konieczna jest konsekwentna i szybsza redukcja emisji we wszystkich sektorach gospodarki. We wszystkich sektorach, w których dzisiaj emituje się CO2, potrzebne będzie nowe prawo.

Kiedy “Fit for 55” wejdzie w życie?

Zmiany muszą zaakceptować poszczególne państwa UE oraz Parlament Europejski, a tu negocjacje będą trwały co najmniej rok. Dlatego zaczną obowiązywać najwcześniej w 2024 roku.

Pakiet zmian legislacyjnych w związku z Fit for 55

Pakiet zmian legislacyjnych w związku rozwiązaniami "Gotowi na 55" to reforma obecnego systemu handlu emisjami EU ETS- tak zwany mini ETS, czyli:

• objęcie nowych sektorów gospodarki uprawnieniami do emisji,
• cło węglowe na granicy UE, które ma wzmocnić konkurencyjność unijnej gospodarki względem państw bez polityki klimatycznej,
• wyższe cele odnawialnych źródeł energii (OZE) w UE,
• bardziej surowe normy emisyjne dla sektora transportu lądowego.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) polega na określeniu limitu emisji danego gazu cieplarnianego i dostosowanie przepisów do ambitniejszych celów redukcyjnych. W praktyce oznacza to, że na emisje zanieczyszczeń nakłada się jakąś cenę, co zmusza podmioty emitujące zanieczyszczenia do kupna pozwoleń na emisję. Powoduje to, że podmioty podejmują pewne działania mające na celu ograniczenie emisji, dążąc jednocześnie do eliminacji zagrożenia w celu redukcji kosztów.

W skrócie - cena pozwolenia na emisję będzie na tyle duża, że podmiotom zwyczajnie nie będzie się to opłacać. Poniżej opiszemy na czym miałyby polegać wymienione cele EU ETS.

Nowe sektory w handlu emisjami

Wycena emisji miałaby teraz dotyczyć nowych sektorów. Na liście jest chociażby transport morski i lądowy oraz budownictwo. Niestety jak dotąd do tych rozwiązań jest chyba najwięcej zastrzeżeń.

Przykładowo - analizy pokazują, że cena pozwoleń na emisje musiałaby być bardzo wysoka, żeby mieć jakikolwiek wpływ na emisje w sektorze transportu. Mechanizm wzbudza też kontrowersje, ponieważ przewiduje się, że może nierównomiernie obciążyć biedniejszych obywateli UE. Dla Polski oznacza to spore wyzwanie.

Węglowy podatek graniczny na granicy UE - cło węglowe

W wyniku opłat emisyjnych unijni producenci ponoszą wyższe koszty niż zagraniczna konkurencja. Według nich ta nierównowaga może prowadzić do przeniesienia produkcji za granicę, co szkodziłoby gospodarce w UE i klimatowi. Zatem cło węglowe miałoby być opłatą wyrównującą różnicę w kosztach produkcji w UE.

Polska powinna za to zyskać na planach wprowadzenia granicznego podatku węglowego. Ma on skutecznie przeciwdziałać wyciekowi emisji poza UE i służyć krajowemu przemysłowi.

Dyrektywa o OZE

Udział energii odnawialnej w miksie energetycznym w 2030 roku najprawdopodobniej wzrośnie z planowanych dotąd 32 % do 38-40 %. W pakiecie Fit for 55 obszary te zostaną określone w znowelizowanych dyrektywach RED II i EED. Dyrektywy podniosą cele szczegółowe, np. dotyczące udziału OZE w transporcie, w ciepłownictwie, a także udziału biopaliw.

Bardziej restrykcyjne normy emisji dla nowych samochodów

Jednym ze sposobów redukcji emisji w transporcie będzie spadek emisyjności nowych samochodów. Zakłada się, że w unijnym portfelu producentów samochodów osobowych emisja powinna spaść o 37,5% do 2030 r. w porównaniu do 2021 r. Propozycja KE przewiduje także wprowadzenie mechanizmu przyspieszającego wymianę floty samochodów na pojazdy zero- i niskoemisyjne.

Kontrowersje wzbudził również pomysł przedstawicieli Unii Europejskiej, który miałby zakazać sprzedaży samochodów napędzanych silnikiem spalinowym po 2035 roku.

Proponowane zaostrzone normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych mają pomóc państwom członkowskim w realizacji zwiększonych celów krajowych przewidzianych w rozporządzeniu o wspólnym wysiłku redukcyjnym, a jednocześnie pobudzić innowacje technologiczne w tym sektorze.

Ustanowienie Społecznego Funduszu Klimatycznego

W pakiecie Fit for 55 znajduje się także nowe rozporządzenie ustanawiające Społeczny Fundusz Klimatyczny (Social Climate Fund). Fundusz ten ma łagodzić społeczne koszty transformacji klimatycznej, wspierając gospodarstwa domowe oraz mikroprzedsiębiorstwa w renowacji budynków, dekarbonizacji systemów ogrzewania i chłodzenia. Ma także służyć do tymczasowego, bezpośredniego wsparcia dla szczególnie zagrożonych gospodarstw domowych. Polska będzie największym beneficjentem funduszu.

Fundusz ten będzie finansowany z budżetu Unii Europejskiej z wykorzystaniem 25 % przychodów z nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do paliw stosowanych w budownictwie i transporcie drogowym. Zapewni państwom członkowskim finansowanie w wysokości 72,2 mld euro w latach 2025-2032. Trzeba zaznaczyć, że Polska ma być największym beneficjentem nowego funduszu, otrzymując 17,61 % dostępnych środków, czyli około 12,7 mld euro.

Wypłata środków ze Społecznego Funduszu Klimatycznego będzie uzależniona od osiągania celów określonych w planach działań na rzecz klimatu. Mają one obejmować w szczególności: 

• efektywność energetyczną,
• renowację budynków, 
• mobilność niskoemisyjną, 
• redukcję emisji gazów cieplarnianych, 
• zmniejszenie liczby gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej społecznie sytuacji.