Wycinanie drzew - jak uchronić drzewa przed usunięciem?

Drzewa stanowią płuca naszej planety. Codziennie wykonują ogromną pracę na rzecz ludzkości. Chłodzą nas latem, powstrzymują susze, powodzie i nawałnice, zwiększają i żywią plony, oczyszczają powietrze, są domem dla wielu gatunków ptaków, a dodatkowo cieszą oko i koją zmysły. Ciekawostką jest, że drzewo nie potrzebuje ingerencji człowieka żeby żyć. Niestety chyba zapomnieliśmy, że ta zależność nie działa w drugą stronę. Żaden człowiek nie poradzi sobie bez drzew. W erze mediów społecznościowych trzeba być wręcz ignorantem, żeby nie słyszeć postulatów ekologów, którzy nagłaśniają wycinanie drzew i apelują o zdrowy rozsądek w tej kwestii. Wsparcie kampanii na rzecz ochrony drzew powinno być obowiązkowe i oczywiste. Czy tak jest? Niestety nie. Wycinanie drzew w przestrzeni miejskiej stało się coraz bardziej popularne. Tereny zielone są niszczone i zastępowane przez betonowe płyty chodnikowe. Dlaczego człowiek na to pozwala? Czy wycinanie drzew jest konieczne? Jak chronić drzewa przed wycinką?

Wycinanie drzew, a prawo w Polsce

Przede wszystkim należy pamiętać, że wycinka chociażby jednego drzewa jest ingerencją w środowisko przyrodnicze. Przed podjęciem działań mających na celu usunięcie drzew, należy zapoznać się z przepisami prawa.

Ustawą, która reguluje kwestie ochrony drzew i krzewów w Polsce jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2016, poz. 2134 z późn. zm.). Natomiast kwestie związane z wycinką drzew i krzewów z terenu nieruchomości, która jest wpisana do rejestru zabytków regulowane są w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014, poz. 1446 ze zm.).

Wycinanie drzew i krzewów może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu za zgodą właściciela nieruchomości. W przypadku chęci usunięcia drzewa i krzewu na nieruchomości, która stanowi własność osób fizycznych, a ich usunięcie nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, pozwolenie na wycinkę nie jest konieczne.

Wyjątek stanowią drzewa, których obwód pnia mierzonego na wysokości 5 cm od gruntu przekracza:

• 80 cm – topola, wierzba, klon jesionolistny, klon srebrzysty;
• 65 cm – kasztanowiec zwyczajny, robinia akacjowa, platan klonistny;
• 50 cm – pozostałe gatunki drzew.

W wyżej wymienionych przypadkach należy zgłosić zamiar usunięcia drzewa z posesji. Wszelkie wnioski i zgłoszenia zamiaru usunięcia drzew i krzewów wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

W przypadku chęci uzyskania pozwolenia dla nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, pozwolenia na wycinkę może udzielić wyłącznie wojewódzki konserwator zabytków.

Jak chronić drzewa przed wycinką?

Wycinanie drzew na dotyczy przede wszystkim terenów miejskich, silnie zurbanizowanych. Należy pamiętać, że w miastach, zieleń ma ogromne znaczenie. Tereny zielone pozwalają na lepsze przystosowanie do zmian klimatycznych, które sprawiają, że mamy coraz więcej gwałtownych i niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych.

Zieleń miejska przyjmuje nadmiar wody, obniża temperaturę podczas letnich upałów i stanowi rekreacje dla najmłodszych obywateli. Planowanie przestrzenne w Polsce niestety jest na bardzo niskim poziomie, dlatego nie możemy liczyć na to, że prawo powstrzyma działania inwestorów i urzędników pozbawionych wyobraźni. Możesz spróbować działać na własną rękę!

Poza takimi dobrymi praktykami chroniącymi teren przed wycinaniem drzew jak edukacja dzieci i młodzieży, czy kampanie na rzeczy ochrony przyrody, istnieje zestaw narzędzi prawnych, które umożliwiają ochronę terenów zielonych.

Uzbrojeni w takie narzędzia mieszkańcy, mogą realnie wpłynąć na ochronę terenów zielonych. Jakie to narzędzia? 

Wniosek do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP)

Jedyną z form ochrony terenów zielonych w miastach jest oznaczanie dopuszczalnych sposobów użytkowania obszaru w ramach MPZP. Taki zapis w dokumencie planistycznym stanowiącym akt prawa miejscowego, gwarantuje brak zgody na wydanie warunków zabudowy i zagospodarowania dla takiego terenu.

Każdy obywatel miasta może użyć MPZP, jako prawnego narzędzia w walce o ochronę drzew składając do Urzędu Miejskiego:

• wniosek o przystąpienie do sporządzenia nowego MPZP,
• uwagę do zapisów już opracowanego MPZP, w ramach wyłożenia projektu dokumentu planistycznego do publicznego wglądu,
• wniosek o zmianę zapisu MPZP.

Zgłoszenie projektu w ramach budżetu obywatelskiego

Drugi pomysł na ratowanie terenów zielonych w przestrzeni miejskiej jest zgłoszenie projektu w ramach budżetu obywatelskiego. W ostatnich latach wiele dużych miast w Polsce podjęło się stworzenia inicjatyw, które miały na celu budowanie potencjału przyrodniczego przestrzeni miejskiej. Inicjatywy obywatelskie, dzięki ukierunkowaniu na konkrety obszar, stają się bardzo opłacalne społecznie, środowiskowo oraz ekonomicznie.

Podejmowanie się inicjatyw społecznych na rzecz zieleni wskazuje, że są one postrzegane jako wspólna wartość i zasób miasta. Analizując Zielony budżet partycypacyjny w większych miastach w Polsce można zauważyć, że z roku na rok zaangażowanie społeczeństwa jest coraz większe. Świadomość szczególnie młodych ludzi w działania ekologiczne daje nadzieje, że Polska nie zostanie długo na szarym końcu standardów europejskich w dziedzinie ochrony środowiska.

Poniżej przedstawiamy linki do stron, gdzie można znaleźć przykładowe projekty do budżetu obywatelskiego w ramach ochrony drzew w niektórych miastach w Polsce:

Warszawa

Lublin

Kraków 

Wrocław 

Łódź

Wniosek o wpisanie drzewa na listę pomników przyrody

Kolejnym sposobem walki z wycinaniem drzew jest ich zgłoszenie o wpis na listę pomników przyrody. Niestety to wyjście może być zastosowane do kliku wybranych okazów, które spełniają określone kryteria. Jednak lepsze to, niż nic :).

Wniosek o wpis na listę pomników przyrody należy złożyć do urzędu gminy lub miasta. Poniżej znajdziesz przykładowy wniosek oraz praktyczne wskazówki do jego wypełnienia.

Wskazówki:

Każdy wniosek powinien zawierać:

1. Wycinek mapy pozwalający zlokalizować miejscowość, w której znajduje się pomnik  lub dokładny szkic umożliwiający odnalezienie pomnika w terenie;
2. Dokumentacje fotograficzną pomnika;
3. Zgodę właściciela, zarządcy lub posiadacza odpowiednich gruntów.

Poniżej przedstawiamy tabelę, która przedstawia kryteria uznawania drzewa za pomnik przyrody dla poszczególnych gatunków drzew.

Jeżeli drzewo na wysokości 130 cm posiada kilka pni - za obwód pnia drzewa przyjmuje się sumę obwodu pnia o największym obwodzie oraz połowy obwodów pozostałych pni.

Jeśli nie dysponujemy wszystkimi danymi, to można niektóre pominąć, absolutnie niezbędny jest gatunek, wymiar i lokalizacja (jak poniżej). Informacji o numerze działki ewidencyjnej możesz uzyskać w urzędzie.

W przypadku trudności w oznaczeniu gatunku drzewa, należy zebrać i załączyć ulistniony pęd drzewa, ewentualnie także owoce.

Przydatnym narzędziem, które pomoże Ci poznać numer działki ewidencyjnej, obręb ewidencyjny oraz pozwoli Ci łatwiej zlokalizować obiekt jest Geoportal OnGeo.pl 

Kontrola decyzji urzędników

Ostatnim sposobem, który miałby chronić przed wycinaniem drzew jest kontrolowanie decyzji urzędników. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że jest to metoda żmudna, trudna i nierzadko wymagająca pomocy prawników.

Fundacja EkoRozwój zajmująca się działaniem na rzecz środowiska naturalnego w Polsce opublikowała raport dotyczący uchwalania decyzji dotyczących wycinku drzew w największych miastach w Polsce (Rzeszów, Opole, Gdańsk, Bydgoszcz, Kielce, Lublin, Gorzów Wielkopolski, Białystok, Kraków, Łódź, Bielsko-Biała, Toruń, Wrocław, Poznań, Szczecin, Katowice (w tym Chorzów, Sosnowiec, Mysłowice i Tychy), Warszawa (Śródmieście, Bielany, Włochy, Rembertów, Bemowo, Targówek, Ursus, Ochota, Wesoła, Wola, Wilanów) oraz biura konserwatorów zabytków (Stołeczny Konserwator Zabytków, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Miejski Konserwator Zabytków w Lublinie, Wrocławiu i Krakowie).

Wyniki przeprowadzonego badania są wstrząsające. Na podstawie 470 wniosków wydano jedynie 11 decyzji odmawiających wydania zgody na usunięcie drzew oraz 52 decyzje częściowo zezwalające na usunięcie drzew. Z prostej kalkulacji wynika, że aż 87% wszystkich wniosków zostało rozpatrzone pozytywnie! Wnioski o usunięcie drzew dotyczyły łącznie 4599 drzew.

Poniżej przedstawiamy infografikę będącą częścią wspomnianego raportu, która dobitnie obrazuje skalę problemu.

Część wyżej analizowanych wniosków nie zawierała protokołu oględzin w terenie (11,8% decyzji) oraz nie miało informacji o opłatach poniesionych przez inwestorów, którym udzielono zgodę (87,9%). Ponadto urzędnicy notorycznie zwalniali z opłat za usunięcie drzew z tytułu złego stanu zdrowotnego obiektów przyrodniczych bez wcześniejszego przeprowadzania oględzin i zbadania dołączonej dokumentacji fotograficznej. Urzędnicy nie dopilnowali również, aby liczba drzew usuniętych była niższa od nowo zasadzonych w procedurze nasadzeń zamiennych.

Czy możemy coś z tym zrobić? Oczywiście, odpowiednia determinacja mieszkańców może uchronić drzewo przed usunięciem. Wyżej wymienione błędy stanowią bowiem podstawę do składania odwołań od decyzji. Nawet jeśli nie uda się uratować drzewa, zawsze można wywalczyć zwiększenie liczby dodatkowych nasadzeń zastępczych lub wyższe odszkodowanie dla inwestora.

Gdzie szukać informacji o planowanym wycinaniu drzew lub pozwoleniach na usunięcie drzew?

Informacja o zezwoleniu na usunięcie drzew jest informacją jawną, więc możesz otrzymać ją kontaktując się z odpowiednim urzędem gminy lub miasta. Dodatkowo taką informację możesz wyszukać na portalu www.ekoportal.pl.

Portal ten jest prowadzony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska i zawiera wykaz kart informacyjnych dotyczących decyzji środowiskowych.

Wyszukiwanie kart informacyjnych jest intuicyjne, a poszukiwania można zawęzić do obszaru województwa, powiatu i gminy. Wynikiem wyszukiwania jest numer karty, rodzaj, temat i nazwa dokumentu, zakres przedmiotowy (opis dokumentu), znak sprawy oraz miejsce przechowywania dokumentu. Należy jednak pamiętać, że karty informacyjne znajdujące się w tym portalu dotyczą zazwyczaj obiektów, które w całości lub części znajdują się na działkach należących do jednostek administracyjnych oraz wpisanych w rejestr zabytków.