Kategorie obiektów budowlanych, podstawowe informacje i wykaz

W dziedzinie budownictwa kategorie obiektów budowlanych pełnią kluczową rolę w procesie inwestycyjnym, wpływając na procedury administracyjne i wymagane formalności. Wprowadzenie precyzyjnych klasyfikacji obiektów pozwala na skuteczne zarządzanie projektami budowlanymi, a także na zapewnienie bezpieczeństwa oraz zgodności z obowiązującymi normami prawnymi. Ustawa Prawo budowlane, będąca fundamentem dla tego systemu, wyznacza ramy dla różnorodnych kategorii budynków, co jest szczególnie istotne dla inwestorów, architektów oraz organów nadzoru budowlanego. W artykule przedstawimy szczegółową analizę kategorii obiektów budowlanych, ich wpływ na procedury związane z uzyskiwaniem pozwoleń oraz konsekwencje związane z naruszeniem przepisów.

Kategorie obiektów budowlanych, zostały wprowadzone w ustawie Prawo budowlane, od rodzaju kategorii zależą procedury administracyjne przeprowadzane podczas realizacji inwestycji budowlanych. Tabela z wykazem kategorii obiektów stanowi załącznik do ustawy, znajduje się na końcu artykułu.

Uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie, wymagają budynki zaliczone do danej kategorii budynku.
Za użytkowanie budynku bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia organ nadzoru budowlanego stosuje kary, gdzie stawka opłaty wynosi 5 000 zł.
Rozróżniamy kategorie obiektów budowlanych wraz z wartością współczynnika kategorii obiektu oraz współczynnik wielkości obiektu.

Kategorie obiektów budowlanych podstawowe informacje

Kategorie obiektów budowlanych mają na celu podział obiektów na grupy. Przykładowe kategorie obiektów budowlanych to: budynki mieszkalne jednorodzinne, budynki służące gospodarce rolnej, budynki administracji publicznej, budynki handlu, sieci gazowe. Pełną listę podziału przedstawiliśmy w dalszej części artykułu w tabeli.

Określenie kategorii obiektu budowlanego ma miejsce przy procedurze uzyskiwania pozwolenia na budowę oraz przy zgłoszeniach budowlanych (kiedy to pozwolenie na budowę nie jest wymagane). Zakwalifikowanie obiektu do danej kategorii następuje w decyzji pozwolenie na budowę lub zgłoszeniu. Inwestor na etapie sporządzania wniosku o wydanie pozwolenia na budowę określa kategorię planowanego budynku, informacja ta jest weryfikowana przez organ administracji odpowiedzialny za wydanie decyzji.

Kategoria budynku – formalności

Z kategorią obiektu budowlanego wiążą się formalności, które mają miejsce po zakończeniu budowy. Uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie, wymagają budynki zaliczone do kategorii budynku:

V, IX-XVI,
XVII – z wyjątkiem warsztatów rzemieślniczych, stacji obsługi pojazdów, myjni samochodowych i garaży do pięciu stanowisk włącznie,
XVIII – z wyjątkiem obiektów magazynowych: budynki składowe, chłodnie, hangary i wiaty, a także budynków kolejowych: nastawnie, podstacje trakcyjne, lokomotywownie, wagonownie, strażnice przejazdowe i myjnie taboru kolejowego,
XX,
XXII – z wyjątkiem placów składowych, postojowych i parkingów,
XXIV – z wyjątkiem stawów rybnych,
XXVII – z wyjątkiem jazów, wałów przeciwpowodziowych, opasek i ostróg brzegowych oraz rowów melioracyjnych,
XXVIII-XXX.

Inwestycje obejmujące budynki o kategoriach budowlanych, które nie wymagają uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie mogą być użytkowane po okresie 14 dni od złożenia zawiadomienia o zakończeniu budowy, jeżeli w tym okresie organ administracji nie zgłosi sprzeciwu.

Znaczenie kategorii obiektu budowlanego przy naliczaniu kar budowlanych

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w trakcie kontroli budowlanych, organ nadzoru budowlanego może naliczyć kary. Wysokość kar uzależniona jest od kategorii obiektu budowlanego oraz współczynników przypisanych do poszczególnych kategorii tj. współczynnik kategorii obiektu budowlanego (k) oraz współczynnik wielkości obiektu budowlanego (w)

Kary budowlane oblicza się w jako iloczyn stawki opłaty (s), współczynnika kategorii obiektu budowlanego (k) i współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w).

Jakie mogą być przyczyny naliczenia kary przez nadzór budowlany:

Użytkowanie budynku bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia;
Budowa niezgodna z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę:
- zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu,
- zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, w zakresie:
  - charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji,
  - wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego obiektu budowlanego,
  - geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych),
  - wykonania urządzeń budowlanych,
  - zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem,
  - zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., w tym osoby starsze – w stosunku do obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego,
- wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego,
- w przypadku nałożenia w pozwoleniu na budowę obowiązku rozbiórki istniejących obiektów budowlanych nieprzewidzianych do dalszego użytkowania lub tymczasowych obiektów budowlanych – wykonania tego obowiązku, jeżeli upłynął termin rozbiórki określony w pozwoleniu,
- uporządkowania terenu budowy.

Wysokości kar budowlanych

Za użytkowanie budynku lub jego części bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia organ nadzoru budowlanego stosuje kary, gdzie stawka opłaty (s) wynosi 5 000 zł.
Za stwierdzenie niezgodności z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę stawka opłaty (s) wynosi 500 zł.

Przykład 1: Stacja paliw, zaliczona do kategorii budynku- XX, o powierzchni 3000 m2, jest użytkowana bez pozwolenia na użytkowanie. Kara budowlana zostanie naliczona następująco: 5 000 zł (stawka opłaty- s) x 15 (współczynnik kategorii obiektu- k) x 1,5 (współczynnik wielkości obiektu- w) = 112 500 zł

Przykład 2: Dla budynku mieszkalnego jednorodzinnego stwierdzono niezgodność z ustaleniami określonymi w pozwoleniu na budowę. Kara budowlana zostanie naliczona w następujący sposób: 500 zł (stawka opłaty- s) x 2 (współczynnik kategorii obiektu- k) x 1 (współczynnik wielkości obiektu- w) = 1 000 zł.

Kategorie obiektów budowlanych, kara za samowolę budowlaną

Rodzaj kategorii budowlanej oraz przypisanych do obiektu współczynników ma znaczenie przy obliczaniu opłaty za legalizację samowoli budowlanej.

Opłatę legalizacyjną oblicza się jako iloczyn stawki opłaty (s), współczynnika kategorii obiektu (k) oraz współczynnika wielkości obiektu (w).

Do opłaty legalizacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar w wysokości jak dla stwierdzenia niezgodności z ustaleniami w pozwoleniu na budowę (500 zł), z tym że stawka opłaty podlega pięćdziesięciokrotnemu podwyższeniu.

Przykład: Wybudowano stację paliw o powierzchni 3000 m2 bez pozwolenia na budowę. Naliczona kara za samowolę budowlaną (opłata legalizacyjna) przez organ nadzoru wynosi 25 000 zł (s) x 15 (k) x 1,5 (w) = 562 500 zł

Przeczytaj także:

Raport planowanych inwestycji – wydane pozwolenia na budowę

Rejestr pozwoleń na budowę – jak sprawdzić wydane pozwolenia na budowę?

Kategorie obiektów budowlanych – tabela

Poniżej przedstawiamy tabelę zawierającą kategorie obiektów budowlanych. Dodatkowo w drugiej kolumnie znajduje się wartość współczynnika kategorii obiektu (k) i w kolumnie trzeciej współczynnik wielkości obiektu (w) – uzależniony od powierzchni, kubatury, długości, wysokości budynku.

Kategorie obiektów budowlanych	Współczynnik kategorii obiektu (k)	Współczynnik wielkości obiektu (w)
Kategoria I – budynki mieszkalne jednorodzinne	2,0	1,0
Kategoria II – budynki służące gospodarce rolnej, jak: produkcyjne, gospodarcze, inwentarsko-składowe	1,0	1,0
Kategoria III – inne niewielkie budynki, jak: domy letniskowe, budynki gospodarcze, garaże do dwóch stanowisk włącznie	1,0	1,0
Kategoria IV – elementy dróg publicznych i kolejowych dróg szynowych, jak: skrzyżowania i węzły, wjazdy, zjazdy, przejazdy, perony, rampy	5,0	1,0
Kategoria V – obiekty sportu i rekreacji, jak: stadiony, amfiteatry, skocznie i wyciągi narciarskie, kolejki linowe, odkryte baseny, zjeżdżalnie	10,0	1,0
Kategoria VI – cmentarze	8,0	1,0
Kategoria VII – obiekty służące nawigacji wodnej, jak: dalby, wysepki cumownicze	7,0	1,0
Kategoria VIII – inne budowle	5,0	1,0
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(kubatura w m3)
		≤ 2500	> 2500-5000	> 5000-10 000	> 10 000
Kategoria IX – budynki kultury, nauki i oświaty, jak: teatry, opery, kina, muzea, galerie sztuki, biblioteki, archiwa, domy kultury, budynki szkolne i przedszkolne, żłobki, kluby dziecięce, internaty, bursy i domy studenckie, laboratoria i placówki badawcze, stacje meteorologiczne i hydrologiczne, obserwatoria, budynki ogrodów zoologicznych i botanicznych	4,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria X – budynki kultu religijnego, jak: kościoły, kaplice, klasztory, cerkwie, zbory, synagogi, meczety oraz domy pogrzebowe, krematoria	6,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XI – budynki służby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej, jak: szpitale, sanatoria, hospicja, przychodnie, poradnie, stacje krwiodawstwa, lecznice weterynaryjne, domy pomocy i opieki społecznej, domy dziecka, domy rencisty, schroniska dla bezdomnych oraz hotele robotnicze	4,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XII – budynki administracji publicznej, budynki Sejmu, Senatu, Kancelarii Prezydenta, ministerstw i urzędów centralnych, terenowej administracji rządowej i samorządowej, sądów i trybunałów, więzień i domów poprawczych, zakładów dla nieletnich, zakładów karnych, aresztów śledczych oraz obiekty budowlane Sił Zbrojnych	5,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XIII – pozostałe budynki mieszkalne	4,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XIV – budynki zakwaterowania turystycznego i rekreacyjnego, jak: hotele, motele, pensjonaty, domy wypoczynkowe, schroniska turystyczne	15,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XV – budynki sportu i rekreacji, jak: hale sportowe i widowiskowe, kryte baseny	9,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XVI – budynki biurowe i konferencyjne	12,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XVII – budynki handlu, gastronomii i usług, jak: sklepy, centra handlowe, domy towarowe, hale targowe, restauracje, bary, kasyna, dyskoteki, warsztaty rzemieślnicze, stacje obsługi pojazdów, myjnie samochodowe, garaże powyżej dwóch stanowisk, budynki dworcowe	15,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XVIII – budynki przemysłowe, jak: budynki produkcyjne, służące energetyce, montownie, wytwórnie, rzeźnie oraz obiekty magazynowe, jak: budynki składowe, chłodnie, hangary, wiaty, a także budynki kolejowe, jak: nastawnie, podstacje trakcyjne, lokomotywownie, wagonownie, strażnice przejazdowe, myjnie taboru kolejowego	10,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XIX – zbiorniki przemysłowe, jak: silosy, elewatory, bunkry do magazynowania paliw i gazów oraz innych produktów chemicznych	10,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(powierzchnia w m2)
		≤ 1000	> 1000-5000	> 5000-10 000	> 10 000
Kategoria XX – stacje paliw	15,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XXI – obiekty związane z transportem wodnym, jak: porty, przystanie, sztuczne wyspy, baseny, doki, falochrony, nabrzeża, mola, pirsy, pomosty, pochylnie	10,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XXII – place składowe, postojowe, składowiska odpadów, parkingi	8,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(powierzchnia w ha)
		≤ 1	> 1-10	> 10-20	> 20
Kategoria XXIII – obiekty lotniskowe, jak: pasy startowe, drogi kołowania, płyty lotniskowe, place postojowe i manewrowe, lądowiska	10,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XXIV – obiekty gospodarki wodnej, jak: zbiorniki wodne i nadpoziomowe, stawy rybne	9,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(długość w km)
		≤ 1	> 1-10	> 10-20	> 20
Kategoria XXV – drogi i kolejowe drogi szynowe	1,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XXVI – sieci, jak: elektroenergetyczne, telekomunikacyjne, gazowe, ciepłownicze, wodociągowe, kanalizacyjne oraz rurociągi przesyłowe	8,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(długość w m)
		≤ 20	> 20-100	> 100-500	> 500
Kategoria XXVII – budowle hydrotechniczne piętrzące, upustowe i regulacyjne, jak: zapory, progi i stopnie wodne, jazy, bramy przeciwpowodziowe, śluzy wałowe, syfony, wały przeciwpowodziowe, kanały, śluzy żeglowne, opaski i ostrogi brzegowe, rowy melioracyjne	9,0	1,0	1,5	2,0	2,5
Kategoria XXVIII – drogowe i kolejowe obiekty mostowe, jak: mosty, estakady, kładki, przejścia podziemne, wiadukty, przepusty, tunele	5,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(wysokość w m)
		≤ 20	> 20-50	> 50-100	> 100
Kategoria XXIX – wolno stojące kominy i maszty oraz części budowlane elektrowni wiatrowych	10,0	1,0	1,5	2,0	2,5
		Współczynnik wielkości obiektu (w)(wydajność w m3/h)
		≤ 50	> 50-100	> 100-500	> 500
Kategoria XXX – obiekty służące do korzystania z zasobów wodnych, jak: ujęcia wód morskich i śródlądowych, budowle zrzutów wód i ścieków, pompownie, stacje strefowe, stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie ścieków	8,0	1,0	1,5	2,0	2,5

Tabela: Kategorie obiektów budowlanych

Planujesz budowę? Wygeneruj Raport o terenie w Geoportalu OnGeo.pl!

Korzystając z Geoportalu OnGeo.pl możesz pobrać bardzo dużo informacji w formie tzw. Raportu o terenie. Poniżej lista wybranych zagadnień możliwych do uzyskania w Raporcie:

obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego,
zagrożenie powodziowe (tereny zalewowe),
działki ewidencyjne, powierzchnia i wymiary działki,
obszary ochrony przyrody,
wydane pozwolenia na budowę w sąsiedztwie,
tereny osuwiskowe,
spadki terenu,
linie energetyczne,
natężenie hałasu,
średnioroczne zanieczyszczenie powietrza.

Jak wygenerować Raport o terenie – instrukcja

Wejdź na OnGeo.pl/raporty;
Wyszukaj miejsce, wpisując adres lub numer działki lub poprzez opcję “wskaż na mapie”;
W celu wygenerowania Raportu o terenie w panelu po lewej stronie odznacz z listy dostępnych tematów, te które Cię nie interesują;
Po wybraniu kliknij przycisk potwierdź i zapłać za pomocą wygodnego przelewu online;
Raport wygeneruje się w parę minut w formie dokumentu PDF;
W Raporcie znajdzie się informacja czy na danym terenie obowiązuje MPZP, a jeżeli tak to podana będzie nazwa planu, link do pobrania właściwej uchwały planu oraz przedstawione zostaną granice planu na mapie.

Zobacz jak wygląda przykładowy Raport o terenie

Poniżej krótka prezentacja Raportów o terenie:

Podsumowanie

Podsumowując, kategorie obiektów budowlanych stanowią fundament dla sprawnego funkcjonowania systemu budowlanego w Polsce. Odpowiednie klasyfikacje nie tylko ułatwiają procesy administracyjne, ale również mają istotny wpływ na bezpieczeństwo i jakość budynków. Zrozumienie specyfiki poszczególnych kategorii oraz ich konsekwencji prawnych jest kluczowe dla wszystkich uczestników procesu budowlanego. W obliczu dynamicznych zmian w przepisach oraz rosnących wymagań dotyczących bezpieczeństwa, znajomość kategorii obiektów budowlanych staje się niezbędna dla każdego inwestora i projektanta, a także dla organów nadzoru budowlanego, które mają na celu ochronę interesów publicznych. Zachęcamy do dalszego zgłębiania tematu oraz korzystania z dostępnych narzędzi, takich jak raporty terenowe, które mogą wspierać procesy inwestycyjne.