Stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu. Sąd nie jest związany orzeczeniem

W sprawie o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu sąd nie jest związany ustaleniami i oceną prawną, które zadecydowały o prawomocnym oddaleniu wniosku o ustanowienie tej służebności w sprawie między tymi samymi uczestnikami z uwagi na uwzględnienie zarzutu jej zasiedzenia. Taką uchwałę podjął Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej.

Stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu

Uchwała powstała w odpowiedzi na zagadnienie sądu II instancji. Problem sprowadzał się do pytania: czy sąd orzekający w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu jest związany ustaleniami i oceną prawną orzeczenia, gdy wniosek właścicieli gruntu wcześniej został oddalony?

Polecamy wpis: Służebność przesyłu - kiedy się ustanawia i na czym polega?

Sądu II instancji w Olsztynie nie miał wątpliwości, że w przypadku odpowiedzi twierdzącej, sąd orzekający w sprawie zobowiązuje się do podtrzymania treści orzeczenie w sprawie o ustanowienie służebności.

Stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu. Motywy też objęte powagą rzeczy osądzonej

Sąd Okręgowy rozważał, czy wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia sporu. Powaga rzeczy osądzonej obejmuje zatem zasadniczo jedynie sentencja orzeczenia. Jeżeli niezbędne do doprecyzowania treści rozstrzygnięcia jest posłużenie się jego motywami, to powagą rzeczy osądzonej objęte są także te motywy.

Nie można wprost zrównywać powagi rzeczy osądzonej z granicami mocy wiążącej wydanego w innej sprawie orzeczenia, gdyż art. 365 par. 1 k.p.c. nie odnosi się do przedmiotu rozstrzygnięcia, lecz do zakresu ustaleń dokonanych w innej sprawie. A a w rozpoznawanej sprawie także skutków tych ustaleń, które miałyby być wiążące w sprawie kolejnej.

Chodzi tutaj o prawomocność materialną, której skutkiem jest to, że przyjęty dla niej zakres ustaleń. Według sądu powinien być taki sam. Czyli granice mocy wiążącej należy oceniać według reguł przyjętych w art. 366 k.p.c.

Moc wiążącą w kolejnych postępowaniach zyskują zatem jedynie takie ustalenia, co do których można mówić w kontekście prawomocnego już rozstrzygnięcia. Jednak w połączeniu z podstawą faktyczną zarówno powaga rzeczy osądzonej, jak i moc wiążąca stanowią powiązanie z przedmiotem rozstrzygnięcia. Gdyż odnoszą się do tego, o co strony się spierały i o czym rozstrzygał sąd. Czytaj -> por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2016 r., I CSK 736/15.

Przesłanki nabycia nieruchomości

Sąd drugiej instancji wskazał na orzeczenia Sądu Najwyższego, w których podkreślono doniosłość motywów rozstrzygnięcia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia. Szczególnie na ustalenia prejudycjalne prowadzące do oddalenia powództwa lub wniosku.

W ocenie Sądu Okręgowego, takim istotnym i doniosłym zagadnieniem, przesądzającym ostateczne rozstrzygnięcie, było ustalenie w sprawie ziszczenia się przesłanek nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu, które skutkowało oddaleniem wniosku o ustanowienie służebności.
W postanowieniu z 21 kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy zaznaczył, że moc wiążącą, uzyskują ustalenia, które wypełniały podstawę sporu i zdecydowały o wydaniu rozstrzygnięcia oznaczonej treści. A więc w kolejnym postępowaniu miałyby prejudycjalne znaczenie.

Oddalenie wniosku o zasiedzenie nie wiąże

Sąd drugiej instancji rozważał też, że stwierdzenie prawomocnym postanowieniem nabycia własności lub ograniczonego prawa rzeczowego przez zasiedzenie stanowi niewątpliwie kwestię prejudycjalną w postępowaniach o wydanie rzeczy. Powoduje oddalenie wniosku o ustanowienie np. służebności, a w toku sprawy o ustanowienie służebności – w razie złożenia wniosku o stwierdzenie jej zasiedzenia. Prowadzi to do zawieszenia postępowania (art. 177 par. 1 pkt 1 w związku z art. 13 par. 2 k.p.c.). Jednak samo prawomocne orzeczenie „oddala wniosek” w sprawie o ustanowienie służebności nie może wiązać sądu orzekającego w sprawie o zasiedzenie tej służebności.

Polecamy wpis: Wynagrodzenie lub odszkodowanie za służebność przesyłu - jak obliczyć

Dopiero rozważenie i poznanie motywów rozstrzygnięcia mogłoby prowadzić do wniosku, że podstawą rozstrzygnięcia oddalającego wniosek o ustanowienie służebności było uznanie, po rozpoznaniu wniesionego zarzutu zasiedzenia, doszło do zasiedzenia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności, a zatem że służebność ta już istnieje - podsumował sąd II instancji.

Uchwała Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2022 r., III CZP 23/22 dotychczas zarejestrowane pod sygnaturą III CZP 9/21.

Źródło: Prawo.pl