Budowa internetu szerokopasmowego na Lubelszczyźnie, czyli fiasko dotacji za 1 mld zł [+KOMENTARZ FIBERHOST]

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) oceniła inwestycję "budowa internetu szerokopasmowego" w województwie lubelskim wartą ponad 1 mld zł. W kontroli doszukano się wielu nieprawidłowości i nadużyć m.in.: nieprawidłowo przeprowadzony konkurs na rozdysponowanie ponad 1 mld zł, nieegzekwowanie od realizatorów projektów zobowiązań wynikających z umów i duże opóźnienia inwestycji. Do wyników kontroli odniosło się już biuro prasowe Fiberhost S.A. Według nich “komunikat NIK może wprowadzać w błąd, gdyż został w sporządzony w oparciu o informacje z 31 stycznia 2021 roku”. Cały komentarz publikujemy w treści artykułu. 

Budowa internetu szerokopasmowego na Lubelszczyźnie

Kontrolowane przez NIK umowy zawarte w drugiej połowie 2018 r. przewidywały wybudowanie do 2022 r. sieci światłowodowej o długości ponad 14 tys. km. Inwestycja umożliwiłaby pełen dostęp do internetu szerokopasmowego dla ponad 200 tys. gospodarstw domowych i niemal 1200 szkół. 

NIK wykazała, że ponad dwa i pół roku po rozpoczęciu inwestycji, gotowe było niecałe 4 % docelowej sieci. Swoim zasięgiem objęła tylko ok. 4 % planowanej liczby gospodarstw domowych. Na koniec maja 2021 r. podłączonych było do niej także nieco ponad 37 % przewidywanych w projektach placówek oświatowych. W niektórych miejscach nowa sieć zdublowała już istniejącą. Natomiast prawie połowę z udostępnionych do jej zainstalowania słupów energetycznych, ich właściciel, czyli spółka PGE Dystrybucja planowała zmodernizować lub zlikwidować w ciągu 10 lat.

W komunikacie biura prasowego Fiberhost S.A. czytamy:

Dwie z trzech firm wyłonionych w konkursie powstały w trakcie trwania konkursu

Do zrealizowania tak ogromnej inwestycji, Centrum Projektów Polska Cyfrowa (CPPC) wybrało trzy niewielkie firmy. Jeden projekt miała zrealizować Hrubieszowska Telewizja Kablowa, a pozostałe 11 powiązane z dużymi przedsiębiorstwami firmy Fibee I i Fibee. Firmy te powstały w trakcie trwania konkursu i nie zrealizowały wcześniej żadnej inwestycji. Ich kapitał zakładowy wynosił odpowiednio 5 tys. i 6 tys. zł.

Mimo, że spółki te nie wykazały się wymaganym potencjałem ekonomicznym zgodnie z warunkami konkursu, na 19 projektów (11 w województwie lubelskim) przyznano im w sumie ponad 1 mld 84 mln zł bezzwrotnego wsparcia.

I w tym przypadku biuro prasowe firmy Fiberhost S.A. odniosło się do stawianych zarzutów. 

Fibee I i Fibee IV wygrały konkurs. Chociaż jego wymagania mogły spełnić przede wszystkim duże przedsiębiorstwa, posiadające środki finansowe na zapewnienie wkładu własnego do projektów. W przypadku jego braku, konieczne było przedstawienie bezwarunkowej promesy kredytowej wystawionej przez bank. Żadna z tych spółek nie złożyła promesy. Jednak eksperci oceniający ich potencjał ekonomiczny, kierując się wyjaśnieniami CPPC uznali, że spełniają wymagania konkursowe. Firmy te przedłożyły dokumenty, z których wynikało, że wkład własny zapewni powiązana z nimi spółka z Luksemburga. Na etapie oceny wniosków Centrum przyjęło, że jest to zgodne z wymogami konkursu. Niestety wcześniej nie poinformowało innych firm, że mogą w ten sposób interpretować jego regulamin. Nie zweryfikowało także samych dokumentów, choć w przypadku pozostałych spółek startujących w konkursie było to standardem.

Zwycięskie firmy otrzymały ponad 264 mln zł dofinansowania

Po zawarciu umów o dofinansowanie, jeszcze w listopadzie 2018 r. z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020, wypłacono Fibee I i Fibee IV najwyższe z możliwych zaliczki. Wysokość zaliczki wynosiła 40 % dofinansowania, czyli 264,6 mln zł. Po ponad 2 latach dysponowania tymi środkami spółki nie rozliczyły się z aż 227 mln zł. Chociaż nie zakończyły w terminie kluczowych etapów budowy sieci. Dzięki podpisanym z CPPC aneksom do umów, nie zapłaciły także karnych odsetek w wysokości 17,4 mln zł.

CPPC nie wyegzekwowało również od tych firm terminowego wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań wynikających z umów i rozpoczęcia prac w ciągu czterech miesięcy od dnia podpisania umowy. Z opóźnieniem reagowało na wprowadzane przez spółki zmiany w projektach i na rozliczanie przez nie wniosków o płatność. Niezgodnie z regulaminem konkursu CPPC wydłużyło również okres realizacji projektów i zaakceptowało, jako tymczasowe rozwiązanie, możliwość podłączenia szkół do sieci w technologii innej niż światłowodowa.

Wykryto nieprawidłowości w Ministerstwie Cyfryzacji i Kancelarii Premiera

Stwierdzone przez NIK nieprawidłowości w działalności Centrum Projektów Polska Cyfrowa świadczą o niewystarczającym nadzorze nad tą instytucją najpierw Ministra Cyfryzacji, a od października 2020 r. z powodu likwidacji tego resortu, także premiera. 

NIK ma również zastrzeżenia do systemu wyznaczania przez Urząd Komunikacji Elektronicznej obszarów konkursowych obejmujących tzw. białe plamy. Są to miejsca, w których nie było dostępu do internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s. Przepustowość w przypadku szkół powinna wynosić 100 Mb/s. UKE nie posiadało bowiem aktualnych informacji na ten temat, nie miało także danych o rzeczywistym przebiegu istniejącej sieci.

Aby zrealizować cele dotyczące internetu szerokopasmowego wyznaczone przez KE i znajdujące się w programie rządowym, konieczne jest wsparcie publicznymi pieniędzmi budowy sieci na tych obszarach, które nie są opłacalne dla komercyjnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Mowa tutaj o chociażby o terenach wiejskich o niskiej gęstości zaludnienia i rozproszonej zabudowie. 

Kontrola NIK pokazała jednak, że do końca 2021 r. działania CPPC, Urzędu Komunikacji Elektronicznej oraz spółek, które otrzymały dofinansowanie, nie zapewniły mieszkańcom takich terenów w Lubelskiem dostępu do internetu szerokopasmowego.

Budowa internetu szerokopasmowego - finansowanie budowy szybkiej sieci

Zarówno w instytucjach publicznych, jak i gospodarstwach domowych, wystąpiło znaczne zapotrzebowanie na szybki i stały dostęp do Internetu. Światłowód możliwi korzystanie z dużej liczby danych, jednocześnie na wielu urządzeniach. To, że dążenie do zaspokojenia wzrastających w tym zakresie potrzeb jest zasadne i konieczne. Potwierdziła to pandemia COVID-19, kiedy to praca zdalna stała się w wielu dziedzinach podstawową formą wykonywania obowiązków zawodowych.

Szybki i łatwy dostęp do dużej liczby danych w internecie jest możliwy dzięki telekomunikacyjnej sieci szerokopasmowej. To taka sieć, która zapewnia odpowiednio wysoką prędkość pobierania danych. Wymagania w tym zakresie są zwiększane co kilka lat. W 2010 r. Komisja Europejska przyjęła plan, wg którego w ciągu 10 lat państwa członkowskie miały zapewnić wszystkim swoim obywatelom dostęp do sieci o przepustowości 30 Mb/s oraz co najmniej połowie z nich do sieci 100 Mb/s. W 2016 r. pojawiły się jeszcze ambitniejsze założenia. Dokumenty strategiczne z 2021 r. przewidują zapewnienie wszystkim obywatelom wspólnoty łączy gigabitowych (1 Gb/s) do 2030 r.

Wsparcie dla budowy internetu szerokopasmowego w Polsce w trudno dostępnych miejscach jest udzielane w ramach programów operacyjnych dofinansowanych z UE. W badanym przez NIK okresie (2016-2021) o dofinansowanie z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020, można się było ubiegać w konkursach organizowanych przez CPPC. Najwyższa Izba Kontroli badała realizację projektów z I rundy trzeciego konkursu ogłoszonego w listopadzie 2017 r.

Budowa internetu szerokopasmowego na Lubelszczyźnie i bezkarne opóźnienia

Eksperci, którzy pod koniec 2018 r. oceniali wnioski o dofinansowanie budowy internetu szerokopasmowego w województwie lubelskim. Uznali, że harmonogramy projektów i ich zakres finansowy są możliwe do zrealizowania. Uwzględniały czas niezbędny do zorganizowania konkursów na wykonawców robót, a także wpływ czynników zewnętrznych. 

Do końca lutego 2021 r. w ramach czterech skontrolowanych projektów spółka Fibee I wybudowała jedynie 0,2 % planowanej długości sieci. Podłączono do niej 25,4 % placówek oświatowych oraz 1,7 % gospodarstw domowych. Z kolei spółka Fibee IV w ramach 7 realizowanych projektów zrealizowała 3 % planowanej długości sieci. Podłączono do niej jedynie 3,5 % jednostek oświatowych oraz 7,5 % gospodarstw domowych.

W tym czasie lokalne mikroprzedsiębiorstwo Hrubieszowska Telewizja Kablowa (HTK) w ramach jednego projektu wybudowało 39,5 % długości sieci. Dostęp do niej uzyskało 6,5 % gospodarstw i niemal 78 % przewidywanych szkół.

I tutaj również biuro Fiberhost S.A. poddaje w wątpliwość rzetelność przeprowadzonej kontroli. Jak już wspomniano sieć światłowodowa w województwie lubelskim wybudowana przez spółkę FIBREE to obecnie 91 % założonego stanu końcowego. Dostęp do niej ma już blisko 65 % gospodarstw domowych znajdujących się w jej zasięgu (wg danych z 24.05.2022 r.).

Opóźnienia prac miały jednak miejsce w przypadku wszystkich 12 skontrolowanych przez NIK projektów. W przypadku Fibee I i Fibee IV główną przyczyną było wybranie wykonawców robót dopiero po upływie dziewięciu miesięcy od dnia podpisania umów o dofinansowanie. Wynikało to z tego, że spółki zwlekały z ogłoszeniem przetargu, konieczne stało się także jego powtórzenie. Opóźnienia w przypadku HTK wynikały chociażby ze zmiany technologii budowy.

Co miało wpływ na tak duże opóźnienia?

Według kontrolowanych firm istotny wpływ na opóźnienia miała pandemia COVID-19. Jednak jak przypomina NIK, obostrzenia z nią związane zaczęły być wprowadzane w Polsce dopiero w drugiej połowie marca 2020 r. Minęło już wówczas ponad 18 miesięcy, czyli niemal połowa czasu przewidzianego na realizację projektów.

W maju i czerwcu 2021 r., CPPC podpisało ze wszystkimi trzema firmami aneksy do umów o dofinansowanie. Na ich podstawie okresy zakończenia projektów przez Fibee I i Fibee IV wydłużono z grudnia 2021 r. do 16 września 2022 r. Okres zakończenia projektu dla HTK także przesunięto z 30 września 2021 r. do 28 kwietnia 2022 r. Doszło do tego wbrew wymogom konkursu. Regulamin zakładał przeznaczenie maksymalnie 36 miesięcy na realizację projektów (od dnia rozpoczęcia prac). Zgodnie z tym zapisem przedłużony termin zakończenia realizacji projektów w przypadku Fibee I i Fibee IV mógł zostać określony najpóźniej na 19 czerwca 2022 r., a HTK na 28 stycznia 2022 r.

Zawarcie aneksów do umów, spowodowało, że spółki Fibee I i Fibee IV nie musiały płacić karnych odsetek. Wysokość tychże odsetek wynosi jednak 17,4 mln zł.

Zdaniem NIK, z uwagi na niski stopień zaawansowania prac, zakończenie realizacji 11 projektów przez spółki Fibee I i Fibee IV jest zagrożone. Zagrożenie dotyczy terminów 19 czerwca 2022 r. zgodnym z regulaminem konkursu oraz 16 września 2022 r., czyli w terminie przyjętym w aneksach do umów.

Z kolei trwałość inwestycji jest zagrożona w długoterminowej perspektywie w przypadku sieci szerokopasmowej podwieszanej do słupów elektroenergetycznych. Jeśli bowiem po obowiązkowym siedmioletnim okresie jej utrzymania PGE Dystrybucja będzie modernizować słupy lub je zlikwiduje, na terenach wiejskich Lubelszczyzny o niskiej gęstości zaludnienia znów mogą powstać białe plamy w dostępie do szybkiego internetu. Spółka zarządzająca siecią może bowiem uznać, że jej ponowna budowa internetu szerokopasmowego w tych rejonie jest nieopłacalna.

Budowa internetu szerokopasmowego na Lubelszczyźnie - Wnioski

Kontrola NIK pokazała, że wbrew celom Narodowego Planu Szerokopasmowego, wynikającym z Europejskiej Agendy Cyfrowej, do końca 2020 r. nie wszyscy mieszkańcy województwa lubelskiego mieli dostęp do internetu o przepustowości łącza co najmniej 30 Mb/s. Co więcej, kontrolowane przez Izbę projekty wcale tego nie zakładały. Realizujące je firmy nie przewidziały podłączenia do takiej sieci ponad 59 tys. gospodarstw domowych. Jest to 18,4 % możliwych do objęcia jej zasięgiem. Wybór punktów adresowych zależał wyłącznie od decyzji tych firm, które uwzględniły najgęściej zaludnione lokalizacje. To spowodowało, że bez internetu szerokopasmowego pozostali mieszkańcy trudno dostępnych miejsc, których podłączenie do sieci jest droższe i bardziej skomplikowane.

Wyniki kontroli wskazują także na to, że zagrożona jest realizacja kolejnego celu wynikającego z Europejskiej Agendy Cyfrowej. Jest to zapewnienie do 2025 r. dostępu do sieci o przepustowości co najmniej 100 Mb/s wszystkim gospodarstwom domowym w Polsce. Konieczne są zatem skuteczniejsze działania mające na celu wsparcie budowy szybkiego internetu publicznymi pieniędzmi. Dlatego Izba złożyła wnioski m.in. do premiera o:   

• Zapewnienie w zakresie wsparcia budowy sieci szerokopasmowych w perspektywie finansowej 2021-2027, w ramach koordynacji prac ministrów właściwych do spraw informatyzacji i rozwoju regionalnego:
  • przyjęcia modelu wsparcia umożliwiającego równy dostęp do dofinansowania potencjalnym beneficjentom z sektora MŚP;
  • wypracowania kryteriów wyboru projektów, gwarantujących wyłonienie beneficjentów, posiadających potencjał ekonomiczny i doświadczenie, odpowiednie do skali planowanych przedsięwzięć.
• Podjęcie działań zmierzających do:
• wzmocnienia nadzoru nad Centrum Projektów Polska Cyfrowa w zakresie działań tej instytucji w procesie dofinansowania projektów budowy sieci szerokopasmowej;
• zminimalizowania w długoterminowej perspektywie czasowej ryzyka powstania ponownych białych plam na terenach, gdzie istnieją sieci szerokopasmowe podwieszane do słupów przedsiębiorców energetycznych;
• zapewnienia mechanizmów wsparcia uniemożliwiających dublowanie odpowiednio rozwiniętej infrastruktury szerokopasmowej przez nowe inwestycje.

W związku z wynikami kontroli, NIK skierowała także wnioski do: Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Dyrektora Centrum Projektów Polska Cyfrowa i firm realizujących projekty Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020. 

Oświadczenie w sprawie komunikatu NIK dotyczącego budowy sieci światłowodowej w województwie lubelskim w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa z dnia 7 czerwca 2022.

"Komunikat prasowy NIK podważa wiarygodność spółek celowych Fibee I i Fibee IV, sugerując, że te nie posiadają dostatecznych środków finansowych, kompetencji oraz doświadczenia do realizacji projektów infrastrukturalnych Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa w województwie lubelskim finansowanych ze środków UE.  Jednocześnie przytoczone informacje opierają się na stanie faktycznym z dnia 31 stycznia 2021 r., które nie oddają obecnego zaawansowania prac. 

Powstałe na potrzeby realizacji projektu Spółki Celowe Fibee I sp. z o.o. i Fibee IV sp. z o.o., należą do grupy powiązanej kapitałowo z Fiberhost S.A. (dawniej INEA S.A.), która od ponad 10 lat z powodzeniem realizuje duże projekty polegające na budowie sieci telekomunikacyjnej, w tym również współfinansowane ze środków UE przyczyniając się do walki w wykluczeniem cyfrowym w Polsce. Fiberhost administruje blisko 35 tys. km sieci światłowodowej, w której zasięgu jest 960 tys. gospodarstw domowych w 8 województwach Polski.

W oficjalnym wystąpieniu pokontrolnym skierowanym do spółek Fibee I i Fibee IV, dostępnym na witrynie NIK (część „Uwagi i Wnioski”), nie sformułowano wobec tych spółek jakichkolwiek wniosków pokontrolnych dot. finansowania własnego projektu. Dlatego też sugerowanie, że spółki te nie posiadają dostatecznych środków, kompetencji oraz doświadczenia do realizacji projektu uważamy za bezzasadne.

Ponadto komunikat NIK może wprowadzać w błąd, gdyż został w sporządzony w oparciu o informacje z 31 stycznia 2021 roku. Wybudowana przez spółki FIBEE sieć światłowodowa w województwie lubelskim to obecnie 91% założonego stanu końcowego, a dostęp do niej ma już blisko 65% gospodarstw domowych znajdujących się w jej zasięgu (wg danych z 24.05.2022 r.).

Ocena zaawansowania inwestycji przez pryzmat jedynie wydatków poniesionych na etapie uzyskiwania niezbędnych pozwoleń, na których opiera się NIK, nie oddaje faktycznego stanu prac i nie powinna być podstawą do formułowania daleko idących wniosków na temat projektów.

Realizacja projektów przebiega zgodnie z postanowieniami umowy i uzgodnionym harmonogramem, zaś wskazane przez NIK uwagi związane z realizacją programu przez spółki Fibee I i Fibee IV w żaden sposób nie generują ryzyka z punktu widzenia oczekiwanych rezultatów programu oraz nie generują zagrożenia utraty środków unijnych."

Zarząd Fiberhost S.A.

Pobierz zestaw informacji o działce w Raporcie o terenie OnGeo.pl

Raport o terenie OnGeo to kompendium wiedzy o każdej działce w Polsce. Przydatny jest w każdej sytuacji kiedy chcemy zweryfikować jakie cechy kryje działka. Do sytuacji takich należy nie tylko kupno, czy sprzedaż nieruchomości, ale też określenie jaki potencjał inwestycyjny ma lokalizacja oraz jaką jakość życia gwarantuje jej rezydentowi.

W Raporcie, oprócz doskonałego zwymiarowania gruntu i obliczeń jego cech fizycznych oraz opisu otoczenia można uzyskać bardzo istotne informacje na temat planowanych zmian w otoczeniu, np. przeznaczenia w Miejscowym Planie Zagospodarowania przestrzennego, planowanych dróg, czy wydanych pozwoleń na budowę, w tym planowanych inwestycji uzbrojenia terenu, które już uzyskały prawomocne decyzje.

Główną zaletą Raportu o Terenie jest szybkość dostępu do informacji. Informacja dostępna jest „od ręki”. Kilkaset cech działki prezentowanych jest w formie przejrzystego dokumentu, który wygenerujesz w 5 minut. Obecnie raport posiada do 50 stron opisu i ilustracji na temat jednej nieruchomości. Ręczne sporządzenie takiego raportu z dostępnych źródeł zajmuje 
od jednego do kilku dni pracy. Jeżeli cenisz sobie swój czas lub czas swoich pracowników to Raport o Terenie OnGeo jest dla Ciebie.

Indywidualne zbieranie informacji z różnych źródeł nie gwarantuje pozyskania całości informacji jakie dostarcza Raport, ani też jednolitości i spójności tej informacji. Informacje przedstawiane w Raporcie maja bowiem wysoki stopień przetworzenia. Są tu wyniki wysoce wyspecjalizowanych analiz przestrzennych i danych rekombinowanych z różnych źródeł, w celu wyciągnięcia najistotniejszych gospodarczo informacji.

Zobacz, jak wygląda przykładowy raport o terenie: ongeo.pl/raporty/przykladowy-raport.