Sprzedaż danych Ksiąg Wieczystych: Czy Polska stała się rajem dla cyberprzestępców?

W ostatnich latach Polska zmaga się z narastającym problemem wycieku numerów ksiąg wieczystych, co stawia pod znakiem zapytania efektywność mechanizmów ochrony danych osobowych w kraju. Te niepokojące zjawisko nie tylko zagraża prywatności milionów Polaków, ale także otwiera nowe ścieżki dla nielegalnych działań cyberprzestępców. Sprzedaż danych ksiąg wieczystych przez portale internetowe czy działania pojedynczych urzędników, sprzedających dane osobowe, stają się coraz częstszym zjawiskiem, które wywołuje poruszenie w społeczeństwie i wskazuje na poważne luki w systemie ochrony danych.

Artykuł omówi skalę problemu wycieku danych z ksiąg wieczystych, wskazując na różnorodność źródeł wycieku oraz nielegalną działalność z tym związaną. Następnie zostaną przedstawione reakcje i działania organów ścigania, które podejmowane są w celu przeciwdziałania tej niepokojącej tendencji. Zostanie zbadana nieskuteczność obecnych mechanizmów ochrony danych i przedyskutowana potrzeba wprowadzenia zmian, które mogłyby zwiększyć cyberbezpieczeństwo i zabezpieczyć dane osobowe obywateli przed nieautoryzowanym dostępem.

W ostatnich latach coraz częściej słyszymy o przypadkach nielegalnej sprzedaży danych osobowych, które zagrażają prywatności milionów Polaków. Dwa niedawne incydenty wywołujące poruszenie w społeczeństwie tylko potwierdzają tę tendencję. Pierwszym z nich jest handel przez portale z Seszeli numerami ksiąg wieczystych nieruchomości z obszaru Polski, który trwa od wielu lat. Drugi incydent to zatrzymanie przez Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) urzędnika z Łódzkiego Ośrodka Geodezji, który sprzedawał dane numerów ksiąg wieczystych zainteresowanym podmiotom z obszaru jednego miasta.

Skala Problemu Wycieków Danych z Ksiąg Wieczystych

Historia wycieków

W ostatnich latach obserwujemy znaczący wzrost incydentów związanych z nielegalnym dostępem do danych z ksiąg wieczystych. Platforma zarejestrowana na Seszelach umożliwia łatwy dostęp do tych danych, co nie jest uznane za przestępstwo w Polsce, ale stwarza ogromne możliwości dla oszustw [4]. Z kolei Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało, że zbada działania firm tworzących wyszukiwarki, które mogą naruszać prawo do prywatności [4].

O sprawie sprzedaży numerów ksiąg wieczystych pisaliśmy w artykule: Handlarze sprzedają w Internecie wrażliwe dane osobowe milionów Polaków.

Ilość i rodzaje danych wyciekających

Dostępne są informacje o 36 milionach działek, 12 milionach domów i ponad 15 milionach mieszkań. Wyszukiwarka pozwala na pobieranie tysięcy ksiąg wieczystych [4]. Dane te obejmują nie tylko numery ksiąg wieczystych, ale również szczegółowe informacje o właścicielach, ich numer pesel, imiona rodziców oraz nieruchomościach, takie jak obciążenia, właścicielach oraz historii transakcji.

Wpływ na obywateli i instytucje

Nieautoryzowany dostęp do informacji z ksiąg wieczystych może prowadzić do naruszeń prywatności i bezpieczeństwa obywateli. Zbigniew Engiel z firmy Mediarecovery zauważa, że przestępcy mogą wykorzystywać te informacje do celów szantażu lub innych przestępstw [4]. Ponadto, Wojciech Wiewiórski, generalny inspektor ochrony danych osobowych, wyraża obawy, że może powstać wyszukiwarka umożliwiająca bezpośrednie skojarzenie osób z nieruchomościami, co byłoby kolejnym krokiem w naruszaniu prywatności [4].

Nielegalna Działalność i Źródła Wycieku

Metody pozyskiwania i sprzedaży danych

Nielegalne działania związane z księgami wieczystymi obejmują masowy pobór i odczyt danych, co jest możliwe dzięki lukom w obecnych przepisach. Ustawa o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego umożliwia wykorzystywanie tych danych w celach komercyjnych przez podmioty z całego świata [14]. Przykładowo, prywatne wyszukiwarki, często zarejestrowane poza UE, umożliwiają dostęp do numerów ksiąg wieczystych, co jest niezgodne z prawem [18].

Rola prywatnych podmiotów w procederze

Spółki zarejestrowane w rajach podatkowych od lat prowadzą działalność polegającą na ujawnianiu numerów ksiąg wieczystych, co jest możliwe dzięki wyciekom z systemu [13][17]. Polskie organy ochrony danych osobowych mają ograniczone możliwości interwencji z uwagi na lokalizację tych podmiotów [13][17]. Działalność ta nie jest odpowiednio nadzorowana, co prowadzi do naruszeń prywatności i bezpieczeństwa danych osobowych.

Przykłady konkretnych przypadków i ich skutki

Przykładem nielegalnej działalności jest sprzedaż danych ksiąg wieczystych przez portal zarejestrowany na Seszelach, który umożliwia łatwy dostęp do tych danych. Jest to działalność trwająca od wielu lat, która zagraża prywatności milionów Polaków [13]. Innym przykładem jest zatrzymanie przez CBA urzędnika z Łódzkiego Ośrodka Geodezji, który sprzedawał dane numerów ksiąg wieczystych, co również rzuca światło na skuteczność organów ścigania w Polsce [43].

Te wydarzenia rzucają światło na problem niewystarczającej ochrony danych osobowych w Polsce. Z jednej strony, mamy do czynienia z procederem, który trwa cały czas, nieprzerwalnie od wielu lat i dotyczy wszystkich nieruchomości w Polsce. Z drugiej strony, zatrzymanie urzędnika dotyczy jedynie jednego powiatu i wydaje się być działaniem doraźnym, nie rozwiązującym problemu u źródła.

Należy zastanowić się nad nieskutecznością polskich organów ścigania w walce z tego typu przestępstwami. Skupiają się one na zatrzymywaniu drobnych wykroczeń, podczas gdy prawdziwy problem tkwi w systemowych lukach, które umożliwiają handel danymi na szeroką skalę. Handel danymi za pośrednictwem portali internetowych działa na znacznie większą skalę, obejmując cały kraj i zagrażając prywatności milionów osób.

Reakcje i Działania Organów Ścigania

Czy polskie organy ścigania są nieskuteczne w walce z tym procederem? Wydaje się, że tak. Zatrzymanie pojedynczego urzędnika, który miał dostęp do danych z jednego miasta, wydaje się niewielkim osiągnięciem w porównaniu z szeroko rozpowszechnionym handlem danymi przez portale internetowe. W jaki sposób przeciwdziałać temu procederowi? Czy istnieją skuteczne metody ochrony danych osobowych przed nielegalnym wykorzystaniem?

Działania Ministerstwa Sprawiedliwości

Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło analizę prawidłowości udostępniania danych z ksiąg wieczystych przez prywatne portale. Były wiceminister Jacek Gołaczyński podkreśla, że tylko sądy wieczysto-księgowe oraz centralna baza ksiąg wieczystych powinny być upoważnione do udostępniania tych danych [22]. Ministerstwo zwraca uwagę na konieczność przeprowadzenia dodatkowej analizy prawnej, aby określić, czy kopiowanie i sprzedaż danych stanowi naruszenie prawa [22].

Śledztwa prokuratury i organów ścigania

Śledztwo w sprawie działalności portali oferujących numery ksiąg wieczystych za opłatą zostało zawieszone. Przesłanką zawieszenia jest oczekiwanie na wyniki międzynarodowej pomocy prawnej, której dotychczas nie uzyskano [30]. Ministerstwo Sprawiedliwości złożyło odpowiednie doniesienie do prokuratury, ale postępowanie prowadzone przez prokuraturę jest objęte tajemnicą śledztwa [30]. Uwaga! Śledztwo trwa od 2017 roku i dalej nie przyniosło żadnych skutków!

Przeszkody w zatrzymaniu procederu

Pomimo działań organów ścigania, proceder sprzedaży danych ksiąg wieczystych trwa. Były minister cyfryzacji Janusz Cieszyński przyznaje, że w Polsce taka działalność jest nielegalna, ale brak jest możliwości zakazania jej, jeśli odbywa się poza granicami kraju [28]. Dodatkowo, UODO zwraca uwagę na trudności związane z zakresem ujawnianych danych, co może narazić obywateli na kradzież tożsamości [30].

Nieskuteczność Ochrony Danych i Potrzeba Zmian

Problemy z egzekwowaniem prawa

W świetle obecnych przepisów, istnieje wyraźny problem z egzekwowaniem prawa dotyczącego ochrony danych osobowych. Pomimo istnienia regulacji, takich jak RODO, które wymagają od administratorów danych rzetelnego przetwarzania informacji, praktyka pokazuje, że kontrola nad zbiorem danych często umyka administratorom, co prowadzi do ich niekontrolowanego rozpowszechniania [37]. Dodatkowo, Sąd Najwyższy podkreślił, że nabywca nieruchomości nie może powoływać się na błąd co do stanu prawnego nieruchomości, jeśli nie zapoznał się z treścią księgi wieczystej przed zawarciem umowy [38].

Rekomendacje dla poprawy bezpieczeństwa

Aby zwiększyć skuteczność ochrony danych osobowych, eksperci proponują kilka zmian. Po pierwsze, konieczne jest wprowadzenie bardziej rygorystycznych metod weryfikacji użytkowników mających dostęp do danych w księgach wieczystych. Proponowane jest też ograniczenie jawności danych tylko do niezbędnych informacji, takich jak imię i nazwisko właściciela oraz adres nieruchomości, z jednoczesnym utrudnieniem dostępu do pełnej treści księgi bez spełnienia dodatkowych warunków [31]. Takie środki mogłyby znacznie ograniczyć ryzyko nadużyć.

Przykłady skutecznych rozwiązań z innych krajów

Inne kraje, takie jak Niemcy czy Szwecja, wprowadziły skuteczne mechanizmy ochrony danych w księgach wieczystych, które mogą posłużyć za wzór. Na przykład, w tych krajach dostęp do szczegółowych danych z ksiąg wieczystych jest możliwy tylko dla osób wykazujących konkretny interes prawny, co skutecznie ogranicza możliwość nadużyć [32]. Polska mogłaby rozważyć adaptację podobnych rozwiązań, aby zwiększyć skuteczność ochrony danych osobowych i jednocześnie zachować jawność i bezpieczeństwo obrotu nieruchomościami.

Podsumowanie

Zagrożenie prywatności i cyberbezpieczeństwa, jakie niosą za sobą przypadki nielegalnej sprzedaży danych z ksiąg wieczystych, staje się coraz bardziej palącym problemem dla milionów Polaków. Przedstawione w artykule incydenty - ciągła i niezakłócana działalność portali z Seszeli, sprzedających numery ksiąg wieczystych nieruchomości oraz zatrzymanie przez CBA urzędnika z Łódzkiego Ośrodka Geodezji - są tylko wierzchołkiem góry lodowej ilustrującym skuteczność, a raczej jej brak, w walce z procederem handlu danymi osobowymi. Inicjatywy i działania organów ścigania w Polsce, choć czasami skutkujące pojedynczymi sukcesami, nie kreślą jeszcze wystarczająco skutecznej strategii przeciwdziałającej tej skali problemu.

Potrzeba zwiększenia skuteczności ochrony danych oraz wprowadzenia zmian w zakresie cyberbezpieczeństwa jest oczywista. Podjęte dotąd kroki i proponowane rozwiązania, takie jak ograniczenie jawności danych do niezbędnego minimum i wprowadzenie bardziej skrupulatnych mechanizmów weryfikacji użytkowników, wydają się być krokiem w dobrym kierunku. Jednakże dopiero wdrażanie tych zmian oraz adekwatna reakcja organów ścigania na przestępczość cyfrową mogą okazać się kluczem do ochrony prywatności Polaków w przestrzeni internetowej i zapewnienia bezpieczeństwa ich danych osobowych.

FAQs

1. Czy udostępnianie numeru księgi wieczystej może być ryzykowne?
   Tak, w obecnej sytuacji prawnej istnieje możliwość wykorzystania danych właścicieli nieruchomości zawartych w księgach wieczystych w sposób niezgodny z RODO.
2. Czy numer księgi wieczystej jest uznawany za daną osobową?
   Tak, numer księgi wieczystej umożliwia pośrednią identyfikację właścicieli nieruchomości, co zostało potwierdzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie 5 maja 2021 roku, i jest traktowany jako dana osobowa.
3. Kto jest chroniony przez rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych?
   Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych ma na celu ochronę nabywców praw rzeczowych oraz osób uprawnionych z tytułu praw rzeczowych, które polegają na treści zapisanej w księdze wieczystej.
4. Czy numer księgi wieczystej należy do danych wrażliwych?
   Tak, zgodnie z postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, publikowanie numerów ksiąg wieczystych zostało uznane za naruszenie i Główny Geodeta Kraju został zobowiązany do zaprzestania tej praktyki.